Bijdragen aan Berghapedia? Klik hier om je aan te melden !

Maria Leopoldina van Oostfriesland-Rietberg: verschil tussen versies

Uit Berghapedia
Ga naar: navigatie, zoeken
(Nieuwe pagina aangemaakt met 'right|250px '''Maria Leopoldina van Oostfriesland-Rietberg''' was van 1712 tot 1719 regentes van […')
 
(aaanvulling uit genoemde bronnen)
Regel 1: Regel 1:
−
[[Bestand: Maria Leopoldina van Oostfriesland-Rietberg.jpg|right|250px]]
+
[[Bestand: Maria Leopoldina van Oostfriesland-Rietberg.jpg|right|280px|thumb|'''Dit portret van Leopoldina hangt in het Karmelietenklooster in Boxmeer, dat in [[1635]] door [[Albert van den Bergh|haar schoonvader]] werd gesticht.]]
−
'''Maria Leopoldina van Oostfriesland-Rietberg''' was van [[1712]] tot [[1719]] regentes van [[Graafschap Bergh|Bergh]] voor de toen nog minderjarige graaf [[Frans Willem van Hohenzollern-Bergh|Frans Willem]].
+
== Haar leven ==
 +
'''Maria Leopoldina van Oostfriesland-Rietberg''' was van [[1712]] tot [[1718]] regentes van [[Graafschap Bergh|Bergh]] voor de toen nog minderjarige graaf [[Frans Willem van Hohenzollern-Bergh|Frans Willem]].
  
−
Over Leopoldina's leven is, ondanks haar adellijke afkomst, weinig bekend. We weten niet waar en wanneer zij geboren is, maar wel dat zij in [[1686]] trouwde met [[Oswald III van den Bergh]]. Haar man heeft [[Huis Bergh]] (en ook zijn andere kastelen) uitgebreid laten verbouwen.
+
Over Leopoldina's geboorteplaats en –datum bestaat, ondanks haar adellijke afkomst, enige onduidelijkheid. Wolfgang Leesch (zie bronnen) schreef in [[1963]] dat zij op 3 april [[1649]] werd geboren en op 16 mei van dat jaar gedoopt. De meeste teksten over Leopoldina vermelden echter alleen haar overlijdensdatum. Dit kan een reden zijn Leesch' gegevens in twijfel te trekken, maar zijn bronvermelding lijkt aannemelijk. Mogelijk is die bron na 1963 onjuist gebleken. Een geboorteplaats wordt niet vermeld, maar dit kan het kasteel Rietberg geweest zijn, dat op het schilderij hiernaast achter Leopoldina is afgebeeld. Rietberg was een van de twee graafschappen waaraan haar geslacht zijn naam ontleende. Het lag in de omgeving van Gütersloh in [[Westfalen]]. Het graafschap Oostfriesland lag ten oosten van Groningen aan de Noordzee.
 +
 
 +
Leopoldina was voor haar huwelijk stiftdame. Als zodanig woonde zij in een vrouwenstift – een religieuze woongemeenschap van (meestal adellijke) vrouwen die geen kloostergeloften hadden afgelegd. Zij heeft in elk geval in het [[Stift Elten]] en in het Stift Vreden gewoond. In beide was zij decanes, een gekozen functie waarin zij de stiftdames vertegenwoordigde bij de abdis.
 +
 
 +
Op 31 december [[1686]] trouwde zij, 37 jaar oud, in Rietberg met de 40-jarige [[Oswald III van den Bergh]]. Heeft zij hem in haar tijd in Elten leren kennen? Hoewel in 1686 de beide moeders nog leefden, lijkt het er niet op dat het huwelijk gearrangeerd was. Daarvoor waren man en vrouw op hun trouwdag wel te oud.
 +
 
 +
Het huwelijk van Leopoldina en haar man is kinderloos gebleven. Daarom heeft haar man kort voor zijn overlijden in [[1712]] bij testament bepaald dat zijn rechten moesten overgaan op Frans Willem, de tweede kleinzoon van zijn zuster [[Maria Clara van den Bergh]]. Aangezien Frans Willem in 1712 pas zeven jaar oud was, werd Leopoldina regentes voor de kleinzoon van haar schoonzuster. Zij nam ook zijn opvoeding over. Na haar overlijden in 1718 nam [[Johanna Catharina Victoria van Montfort-Tettnang|Frans Willems moeder]] het regentschap over tot diens meerderjarigheid.
 +
 
 +
Leopoldina overleed op 6 mei 1718 en werd bijgezet naast haar man in de kerk van Boxmeer.
 +
<br clear=all/>
 +
== Haar zichtbare nalatenschap ==
 +
Leopoldina heeft veel tijd doorgebracht in [['s-Heerenberg]] en Boxmeer. In beide plaatsen zijn tot op de dag van vandaag sporen van haar te zien.
 +
 
 +
=== In 's-Heerenberg ===
 +
[[Bestand:Medallions Oswald en Leopoldina.jpg|300px|right|thumb|'''De medaillons voorstellende Leopoldina (rechts) en haar man.'''<br>Klik op de afbeelding voor een vergroting.]]
 +
Boven de ingang van het hoofdgebouw van [[Huis Bergh]] staat een [[Chronogram|chronogram]] met haar voornaam, dat haar man daar in [[1701]] heeft laten aanbrengen:
  
−
Daarbij liet hij boven de ingang van het hoofdgebouw dit opschrift aanbrengen:<br>
 
 
*''<font color="red">D</font>eo fa<font color="red">V</font>ente Os<font color="red">VV</font>a<font color="red">LDV</font>s et <font color="red">L</font>eopo<font color="red">LDI</font>na e<font color="red">X</font>str<font color="red">VX</font>er<font color="red">V</font>nt''.
 
*''<font color="red">D</font>eo fa<font color="red">V</font>ente Os<font color="red">VV</font>a<font color="red">LDV</font>s et <font color="red">L</font>eopo<font color="red">LDI</font>na e<font color="red">X</font>str<font color="red">VX</font>er<font color="red">V</font>nt''.
  
−
Dit betekent: Met Gods gunst hebben Oswald en Leopoldina dit gebouwd. De rode letters geven opgeteld als Romeinse cijfers het jaartal: [[1701]].
+
Deze zin ''Deo favente Oswaldus et Leopoldina extruxerunt'' betekent: Met Gods gunst hebben Oswald en Leopoldina dit gebouwd. De rode letters geven opgeteld als Romeinse cijfers het jaartal 1701.
 +
 
 +
Aan de buitenkant van het poortgebouw naar het hoofdgebouw van Huis Bergh zijn twee medaillons met reliëf ingemetseld. Het is niet bekend wanneer dit gebeurd is. Het medaillon links naast de poort stelt Oswald voor, het rechter is een portret van Leopoldina. Zij zijn daar nog steeds te zien.
 +
<br clear=all/>
  
−
Niet bekend is wanneer twee medaillons met reliëf aan de buitenkant van het poortgebouw naar de hoofdburcht werden ingemetseld. Het medaillon links naast de poort stelt Oswald voor, het rechter is een portret van Leopoldina. Zij zijn daar tot op de dag van vandaag te zien.
+
=== In Boxmeer ===
 +
[[Bestand: Grafmonument Oswald III en gemalin (Boxmeer).jpg|250px|thumb|right|'''Een vooroorlogse foto van het grafmonument voor Leopoldina en haar man in de Sint-Petruskerk van Boxmeer.]]
 +
Leopoldina werd naast haar man begraven in de Sint-Petruskerk (sinds [[1999]] Sint-Petrusbasiliek) van Boxmeer. Ter herinnering werd een grafmonument aangebracht, dat is gemaakt door de Vlaamse beeldhouwer Jan-Baptist Xavéry ([[1697]]–[[1742]]). Het stelt een sarcofaag voor met daarboven een obelisk. Hierop zit een treurende kinderfiguur (een ''putto'') met naast zich een schedel. Op de sarcofaag staat een Latijnse tekst, op de obelisk zijn rechts Leopoldina's wapen en links dat van haar man aangebracht.  
  
−
Het huwelijk van Leopoldina en haar man is kinderloos gebleven. Daarom heeft haar man kort voor zijn overlijden 1712 bij testament bepaald dat zijn rechten moesten overgaan op Frans Willem, de tweede kleinzoon van zijn zuster [[Maria Clara van den Bergh]]. Aangezien Frans Willem in 1712 pas zeven jaar oud was, werd Leopoldina regentes voor de kleinzoon van haar schoonzuster. Zij bleef dat tot haar overlijden in 1719, waarna [[Johanna Catharina Victoria van Montfort-Tettnang|Frans Willems moeder]] nog tot diens meerderjarigheid regentes is geweest.
+
In de [[Tweede Wereldoorlog]] is de Sint-Petruskerk zwaar beschadigd. In [[1946]] werd de ruïne afgebroken, waarna een geheel nieuwe kerk werd gebouwd. Het grafmonument voor Leopoldina en Oswald is bewaard gebleven en werd ingemetseld in de muur van de noordelijke zijbeuk.
  
−
Leopoldina werd naast haar man begraven in de Sint-Petrusbasiliek van Boxmeer.  Ter herinnering aan hen is in de achtermuur van de basiliek een grafmonument aangebracht, dat is gemaakt door de Vlaamse beeldhouwer Jan-Baptist Xavéy ([[1697]]–[[1742]]). Het stelt een sarcofaag voor met daarboven een obelisk. Hierop zit een treurend kinderfiguur (een ''putto'') met naast zich een schedel. Op de sarcofaag staat een Latijnse tekst, op de obelisk zijn rechts het wapen van Leopoldina en links dat van haar man aangebracht.  
+
Leopoldina's wapen en dat van haar man zijn, behalve op het grafmonument, ook aangebracht op panelen tussen de pilaren die het zangkoor dragen. Ook die zijn in het nieuwe kerkgebouw bewaard gebleven.
 
<br clear=all/>
 
<br clear=all/>
−
{|
 
−
|- valign=top
 
−
|[[Bestand:Medallions Oswald en Leopoldina.jpg|300px|thumb|'''De medaillons voorstellende Leopoldina (rechts) en haar man die zijn ingemetseld aan de buitenkant van het poortgebouw naar de hoofdburcht van Huis Bergh.'''<br>Klik op de afbeeldingen voor een vergroting.]]
 
−
|[[Bestand: Grafmonument Oswald III en gemalin (Boxmeer).jpg|250px|thumb|'''Een oude foto van het grafmonument voor Leopoldina en haar man in de Sint-Petrusbasiliek van Boxmeer.]]
 
−
|}
 
−
 
 
== Bronnen ==
 
== Bronnen ==
 
*[[Bergh; Heren, Land en Volk]], blz. 242
 
*[[Bergh; Heren, Land en Volk]], blz. 242
 
*[http://www.huisbergh.nl Huis Bergh], inleiding (1932) bij de inventaris van het archief
 
*[http://www.huisbergh.nl Huis Bergh], inleiding (1932) bij de inventaris van het archief
 
*''Huis Bergh – kasteel-kunst-geschiedenis'', Annemarie Kutsch Lojenga-Rietberg m.m.v. Ruurd Faber, Stichting Huis Bergh, 's-Heerenberg (2000), blz. 58
 
*''Huis Bergh – kasteel-kunst-geschiedenis'', Annemarie Kutsch Lojenga-Rietberg m.m.v. Ruurd Faber, Stichting Huis Bergh, 's-Heerenberg (2000), blz. 58
 +
*Wolfgang Leesch: ''Die Grafen von Rietberg aus den Häusern Arnsberg und Ostfriesland'', in: ''Westfälische Zeitschrift'', Band 113 (1963), blz. 342
 +
*[http://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl Monumentenregister], monumentnummer 10032
  
 
{{Onderwerp|Graven Van den Bergh}}
 
{{Onderwerp|Graven Van den Bergh}}

Versie van 13 nov 2015 om 11:45

Dit portret van Leopoldina hangt in het Karmelietenklooster in Boxmeer, dat in 1635 door haar schoonvader werd gesticht.

Haar leven

Maria Leopoldina van Oostfriesland-Rietberg was van 1712 tot 1718 regentes van Bergh voor de toen nog minderjarige graaf Frans Willem.

Over Leopoldina's geboorteplaats en –datum bestaat, ondanks haar adellijke afkomst, enige onduidelijkheid. Wolfgang Leesch (zie bronnen) schreef in 1963 dat zij op 3 april 1649 werd geboren en op 16 mei van dat jaar gedoopt. De meeste teksten over Leopoldina vermelden echter alleen haar overlijdensdatum. Dit kan een reden zijn Leesch' gegevens in twijfel te trekken, maar zijn bronvermelding lijkt aannemelijk. Mogelijk is die bron na 1963 onjuist gebleken. Een geboorteplaats wordt niet vermeld, maar dit kan het kasteel Rietberg geweest zijn, dat op het schilderij hiernaast achter Leopoldina is afgebeeld. Rietberg was een van de twee graafschappen waaraan haar geslacht zijn naam ontleende. Het lag in de omgeving van Gütersloh in Westfalen. Het graafschap Oostfriesland lag ten oosten van Groningen aan de Noordzee.

Leopoldina was voor haar huwelijk stiftdame. Als zodanig woonde zij in een vrouwenstift – een religieuze woongemeenschap van (meestal adellijke) vrouwen die geen kloostergeloften hadden afgelegd. Zij heeft in elk geval in het Stift Elten en in het Stift Vreden gewoond. In beide was zij decanes, een gekozen functie waarin zij de stiftdames vertegenwoordigde bij de abdis.

Op 31 december 1686 trouwde zij, 37 jaar oud, in Rietberg met de 40-jarige Oswald III van den Bergh. Heeft zij hem in haar tijd in Elten leren kennen? Hoewel in 1686 de beide moeders nog leefden, lijkt het er niet op dat het huwelijk gearrangeerd was. Daarvoor waren man en vrouw op hun trouwdag wel te oud.

Het huwelijk van Leopoldina en haar man is kinderloos gebleven. Daarom heeft haar man kort voor zijn overlijden in 1712 bij testament bepaald dat zijn rechten moesten overgaan op Frans Willem, de tweede kleinzoon van zijn zuster Maria Clara van den Bergh. Aangezien Frans Willem in 1712 pas zeven jaar oud was, werd Leopoldina regentes voor de kleinzoon van haar schoonzuster. Zij nam ook zijn opvoeding over. Na haar overlijden in 1718 nam Frans Willems moeder het regentschap over tot diens meerderjarigheid.

Leopoldina overleed op 6 mei 1718 en werd bijgezet naast haar man in de kerk van Boxmeer.

Haar zichtbare nalatenschap

Leopoldina heeft veel tijd doorgebracht in 's-Heerenberg en Boxmeer. In beide plaatsen zijn tot op de dag van vandaag sporen van haar te zien.

In 's-Heerenberg

De medaillons voorstellende Leopoldina (rechts) en haar man.
Klik op de afbeelding voor een vergroting.

Boven de ingang van het hoofdgebouw van Huis Bergh staat een chronogram met haar voornaam, dat haar man daar in 1701 heeft laten aanbrengen:

  • Deo faVente OsVVaLDVs et LeopoLDIna eXstrVXerVnt.

Deze zin Deo favente Oswaldus et Leopoldina extruxerunt betekent: Met Gods gunst hebben Oswald en Leopoldina dit gebouwd. De rode letters geven opgeteld als Romeinse cijfers het jaartal 1701.

Aan de buitenkant van het poortgebouw naar het hoofdgebouw van Huis Bergh zijn twee medaillons met reliëf ingemetseld. Het is niet bekend wanneer dit gebeurd is. Het medaillon links naast de poort stelt Oswald voor, het rechter is een portret van Leopoldina. Zij zijn daar nog steeds te zien.

In Boxmeer

Een vooroorlogse foto van het grafmonument voor Leopoldina en haar man in de Sint-Petruskerk van Boxmeer.

Leopoldina werd naast haar man begraven in de Sint-Petruskerk (sinds 1999 Sint-Petrusbasiliek) van Boxmeer. Ter herinnering werd een grafmonument aangebracht, dat is gemaakt door de Vlaamse beeldhouwer Jan-Baptist Xavéry (1697–1742). Het stelt een sarcofaag voor met daarboven een obelisk. Hierop zit een treurende kinderfiguur (een putto) met naast zich een schedel. Op de sarcofaag staat een Latijnse tekst, op de obelisk zijn rechts Leopoldina's wapen en links dat van haar man aangebracht.

In de Tweede Wereldoorlog is de Sint-Petruskerk zwaar beschadigd. In 1946 werd de ruïne afgebroken, waarna een geheel nieuwe kerk werd gebouwd. Het grafmonument voor Leopoldina en Oswald is bewaard gebleven en werd ingemetseld in de muur van de noordelijke zijbeuk.

Leopoldina's wapen en dat van haar man zijn, behalve op het grafmonument, ook aangebracht op panelen tussen de pilaren die het zangkoor dragen. Ook die zijn in het nieuwe kerkgebouw bewaard gebleven.

Bronnen

  • Bergh; Heren, Land en Volk, blz. 242
  • Huis Bergh, inleiding (1932) bij de inventaris van het archief
  • Huis Bergh – kasteel-kunst-geschiedenis, Annemarie Kutsch Lojenga-Rietberg m.m.v. Ruurd Faber, Stichting Huis Bergh, 's-Heerenberg (2000), blz. 58
  • Wolfgang Leesch: Die Grafen von Rietberg aus den Häusern Arnsberg und Ostfriesland, in: Westfälische Zeitschrift, Band 113 (1963), blz. 342
  • Monumentenregister, monumentnummer 10032

Sjabloon:Onderwerp

Overgenomen van "https://www.berghapedia.nl/index.php?title=Maria_Leopoldina_van_Oostfriesland-Rietberg&oldid=52322"