Bijdragen aan Berghapedia? Klik hier om je aan te melden !

Moorman, Wilhelmus: verschil tussen versies

Uit Berghapedia
Ga naar: navigatie, zoeken
(verzetsmonument in Dokkum toegevoegd)
k (Zijn nagedachtenis: dode link aangepast)
(28 tussenliggende versies door 3 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
{{Beg}}
+
[[Bestand:Wim Moorman bidprentje.jpg|right|thumb|250px]]
'''Wilhelmus Moorman''' zat in [[Beek]] in het [[Verzet in WO II|verzet]]. Verzetsstrijder Jan Houtsma naar wie in [[Doetinchem]] een straat is genoemd, schrijft over hem: "Een zeer bijzondere rol in het verzet speelde Wim Moorman uit Beek. Hij was 19 jaar, doch verzette bergen werk. Honderden, zo niet duizenden personen die in de Liemers te werk waren gesteld hielp hij aan valse papieren en stuurde ze weer naar huis. Tientallen spoorwegmensen bracht hij onder dak en hij verzorgde de gehele uitbetaling van deze mensen in de Liemers. Hij deed begin november mee aan een overval op het politiebureau, teneinde enkele gevangenen van de SD te bevrijden, stal tientallen wapens van de moffen, hielp ons aan net zoveel persoonsbewijzen als wij nodig hadden enz. In januari werd hij in Friesland gegrepen en enkele dagen later als represaille in Dokkum gefusilleerd."
+
== In het verzet ==
 +
'''Wim Moorman''' werd geboren te Deventer op 7 mei [[1925]] als zoon van [[Moorman, Antonius Wilhelmus Franciscus|Antoon Moorman]] en Anna Stephanie Heisterkamp.
  
Vlak voor Kerstmis [[1944]] kreeg Wim de opdracht om samen met de uit Friesland afkomstige K.W. Adriaens, de ondergedoken agent van politie Jan Ellen naar diens ouders in Noordwolde, in Friesland te brengen. Wim kreeg toestemming om een revolver te dragen. De opdracht was echter om die revolver achter te laten bij de politieman in Noordwolde.  Die opdracht werd met succes afgerond en vervolgens ging de reis - zonder overleg - verder om in Westerbork iemand te bevrijden. In Beetsterzwaag was een controle door de SD en die vond de revolver en een papier met onderduikadressen met als gevolg een opsluiting in de gevangenis. Op 22 januari 1945 werd Wim uit zijn cel gehaald en naar Dokkum gebracht. Nog diezelfde dag werd Wim Moorman, samen met 19 anderen, gefusilleerd. Het ging om een vergeldingsactie, uitgevoerd door het Einsatzkommando Leeuwarden onder leiding van de beruchte commandant Albrecht, omdat op 19 januari tijdens een poging van het Friese verzet een aantal medewerkers te bevrijden, een tweetal SD'ers was doodgeschoten. De mensen van Dokkum hebben Moorman en de anderen tijdelijk begraven.
+
Toen Wim zich in de tweede helft van [[1943]] moest melden voor de arbeidsdienst, dook hij onder in zijn woonplaats [[Beek]] en kwam in het [[Verzet in WO II|verzet]] terecht. In de wijde omgeving hield hij zich met allerlei illegaal werk bezig. Hij was makkelijk in de omgang, wat roekeloos van aard en sprak vloeiend Duits. Zo kon hij zich, voorzien van de juiste [[Verzet in WO II#Valse papieren |valse papieren]], toch vrij ongestoord bewegen.  
  
[[Afbeelding:Begrafenis Wim Moorman.jpg|thumb|right|1000px|'''De herbegrafenis van Wim Moorman op het kerkhof in Beek op 26 mei 1945.''']]
+
Wim heeft het verzet aan verschillende wapens geholpen. Uit een [[Vliegtuigen neergestort in Bergh#Jachtvliegtuigen|neergestort vliegtuig]] heeft hij een mitrailleur willen halen, maar omdat de rest van de verzetsgroep dat te riskant vond, is dat niet doorgegaan. Wim vond dat maar dom. Andere gelegenheden liet hij niet aan zich voorbijgaan. Zo kon hij als een zakkenroller een Duitser zijn pistool ontfutselen. Ook heeft hij een keer met een stalen gezicht een defect pistool geruild met een Pool in Duitse dienst. Later had hij een kanon bemachtigd, compleet met granaten. Het kostte moeite hem te overtuigen dat het verzet daar niets mee kon.
Op 26 mei 1945 is Wim Moorman door zijn familie en vrienden in [[Beek]] opnieuw begraven. Toen de plechtige Requiemmis begon, was de kerk tot in alle hoeken gevuld. Na de H. Mis werd de baar, gedekt met de driekleur, ten grave gedragen door leden van de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten. Aan het slot van de plechtigheden dankte Wims vader voor het medeleven van allen. Een woord van dank werd speciaal gebracht aan drie trouwe vrienden en medestrijders van Wim: H. Berendsen, Clemens Berntsen en Karel Adriaens.
 
  
Wim is in [[1972]] herbegraven in graf 339 van Vak D op het [http://www.ogs.nl/reroute.asp?query=http://www.ogs.nl/pages/text.asp?Subject_ID=86 Ereveld Loenen].
+
Als koerier is Wim een keer naar Amsterdam gefietst om wapens voor het [[Liemers|Liemerse]] verzet op te halen. Daarbij maakte hij gebruik van zijn contacten met de broeders die les gaven op het jongensinternaat in [[Harreveld, evacuatie-ziekenhuis|Harreveld]]. Die broeders waren van een congregatie uit Amsterdam, waar Wim naartoe werd gestuurd om hosties te halen. Hij had daarvoor speciale toestemming gekregen van de ''Ortskommandant'' van [[Doetinchem]], met wie hij, op zijn manier, bevriend was. Hij is inderdaad in Amsterdam geweest, maar dus niet alleen voor hosties. Bij de overdracht van de wapens is echter iets misgegaan. Wat precies, is niet meer bekend, maar Wim heeft heel hard moeten fietsen om de Duitsers voor te blijven. De wapens zijn naderhand door de Doetinchemse koerierster [[Graaf, Johanna Hendrika de|Annie de Graaf]] opgehaald.
  
Wims naam staat vermeld op het [http://www.4en5mei.nl/oorlogsmonumenten/zoeken/monument-detail/_rp_main_elementId/1_13590 verzetsmonument in Dokkum].
+
Aldus deed Wim duizend en een dingen voor het verzet. Verzetsstrijder [[Houtsma, Jan|Jan Houtsma]] vatte Wims verzetswerk kernachtig samen: ''"Een zeer bijzondere rol in het verzet speelde Wim Moorman uit Beek. Hij was 19 jaar, doch verzette bergen werk. Honderden, zo niet duizenden personen die in de Liemers [[Organisation Todt|te werk waren gesteld]] hielp hij aan valse papieren en stuurde ze weer naar huis. Tientallen spoorwegmensen [[Verzet in WO II#Onderduikershulp|bracht hij onder dak]] en hij verzorgde de gehele [[Verzet in WO II#Nationaal Steun Fonds|uitbetaling]] van deze mensen in de Liemers. Hij deed begin november mee aan een [[Verzet in WO II#gewapend verzet|overval]] op het politiebureau, teneinde [[Ellen, Jan|enkele gevangenen]] van de SD te bevrijden, stal tientallen wapens van de moffen, hielp ons aan net zoveel persoonsbewijzen als wij nodig hadden enz. In januari werd hij in Friesland gegrepen en enkele dagen later als represaille in Dokkum gefusilleerd."''
  
==Bronnen==
+
== Zijn fatale tocht ==
*Inge Volker: Doetinchem in oorlogstijd (een uitgave van Deutekom en Gander in 1996), blz. 203-207
+
De dood van Wim was een gevolg van een opdracht die hij vlak voor Kerstmis [[1944]] kreeg. Hij moest toen samen met de uit Friesland afkomstige [[Adriaens, Karel Willem|Karel Adriaens]] de ondergedoken agent van politie [[Ellen, Jan|Jan Ellen]] naar diens ouders in het Friese Noordwolde brengen. Op 8 januari [[1945]] vertrokken het drietal per fiets naar het noorden. Omdat niet zeker was of Ellen te vertrouwen was, en de verzetsgroep al eerder met een [[Berntsen, Clemens Stephanus#Een liquidatie|verrader]] te maken had gehad, kreeg Wim een revolver mee. Mocht Ellen onbetrouwbaar blijken, dan moest hij doodgeschoten worden. De opdracht was echter om, indien Ellen wél betrouwbaar bleek, die revolver bij hem in Noordwolde achter te laten.
*[[Old Ni-js]] 61
+
 
 +
Ellen bleek geheel betrouwbaar en werd bij zijn ouders afgeleverd, maar tegen de opdracht in hield Wim de revolver. Bovendien gingen Wim en Karel niet terug naar Loerbeek, maar naar Westerbork met het plan daar een broer van Karel te bevrijden. In Beetsterzwaag werden ze aangehouden door de SD en die vond de revolver en een papier met onderduikadressen. Wim en Karel werden gearresteerd en opgesloten in de gevangenis van Leeuwarden. Op 22 januari 1945 werd Wim uit zijn cel gehaald en naar Dokkum gebracht. Nog diezelfde dag werd hij, samen met negentien anderen, gefusilleerd door het ''Einsatzkommando'' Leeuwarden onder leiding van de beruchte commandant Albrecht. Dit was een vergeldingsactie voor een poging van het Friese verzet op 19 januari om enkele medewerkers te bevrijden, waarbij een tweetal SD'ers was doodgeschoten. De mensen van Dokkum hebben Moorman en de anderen tijdelijk begraven.
 +
 
 +
== Zijn begrafenis in Beek ==
 +
Karel Adriaens overleefde zijn gevangenschap en is na de bevrijding op verzoek van Wims ouders naar Dokkum gegaan om het lichaam van Wim op te halen. Op 26 mei 1945 is Wim Moorman door zijn familie en vrienden in [[Beek]] herbegraven. De praktische aspecten van de herbegrafenis waren geregeld door Wims vrienden Harry Berndsen, [[Berntsen, Clemens Stephanus|Clemens Berntsen]] en Karel Adriaens.
 +
 
 +
Toen de plechtige Requiemmis begon, was de kerk tot in alle hoeken gevuld. Na de H. Mis werd de baar, gedekt met de driekleur, ten grave gedragen door leden van de [[Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten|Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten (BS)]]. Een peloton van de BS onder commando van [[Ankoné, Antonius Herman|Herman Ankoné]] heeft een eresalvo afgevuurd, en bekenden van Wim uit het verzet hebben een grafrede gehouden, waaronder Jan Houtsma en [[Höpink, Andreas Gerrit|kapitein Höpink]]. Aan het slot van de plechtigheden dankte Wims vader voor het medeleven van allen.
 +
 
 +
Op Wims bidprentje staat een gedicht van zijn strijdmakkers en vrienden:
 +
 
 +
 
 +
:::''Aan God en Vaderland getrouwe<br>
 +
:::''Sterft de kleine, dappere held,<br>
 +
:::''Voor hij de vrijheid mocht aanschouwen<br>
 +
:::''Werd hij snood neergeveld.
 +
<br>
 +
:::''Steeds bereid zich te geven<br>
 +
:::''Voor allen in vervolgingsnood,<br>
 +
:::''Strijdend voor een anders leven<br>
 +
:::''Stierf hij zelf den heldendood.
 +
<br>
 +
:::''Ouders, moge 't een troost U wezen,<br>
 +
:::''Dat gij hadt een heldenzoon; <br>
 +
:::''Eenmaal ziet ge hem toch weder<br>
 +
:::''Hiernamaals in den Hemelwoon.
 +
<br>
 +
:::''Wim, eerbiedig zullen we herdenken<br>
 +
:::''Alles wat Gij hebt volbracht;<br>
 +
:::''Dat God U 't loon mag schenken,<br>
 +
:::''Beste Wim, rust vredig, zacht.
 +
<br>
 +
:::''Vrienden, uw gebed wil ik thans vragen<br>
 +
:::''Voor de ziel van ons aller vriend,<br>
 +
:::''Hij toch dorst zijn leven wagen<br>
 +
:::''En heeft uw gebeden wel verdiend.
 +
 
 +
 
 +
=== Foto's van zijn begrafenis in Beek ===
 +
Klik op de foto's voor een vergroting.
 +
<gallery>
 +
Bestand:begrafenis Moorman Beek1.jpg||De kist wordt de kerk binnengedragen.
 +
Bestand:begrafenis Moorman Beek2.jpg|Herman Ankoné brengt een eregroet.
 +
Bestand:begrafenis Moorman Beek3.jpg|Het eresalvo door de BS.
 +
Bestand:begrafenis Moorman Beek4.jpg|Het graf bedekt met bloemen. Rechts zijn enkele graven te zien van bemanningsleden van de [[Short Stirling EF330|Britse bommenwerper]] die op 12 maart [[1943]] bij Beek neerstortte.
 +
</gallery>
  
 +
== Zijn nagedachtenis ==
 +
Wims overlijden is op 29 mei 1945 aangegeven in de [[gemeente Bergh]]. Zijn naam staat vermeld op de oorlogsmonumenten in [[Oorlogsmonument Beek|Beek]] en [[Oorlogsmonument 's-Heerenberg|'s-Heerenberg]], en op het oorlogsmonument in Dokkum (zie de website van het [http://www.4en5mei.nl Nationaal Comité 4 en 5 mei]). Bovendien staat hij vermeld in de ''Erelijst van gevallenen 1940-1945''. In [[1972]] is Wim herbegraven op het op het Ereveld Loenen, vak D, nummer 339.
 +
{|
 +
|- valign=top
 +
|[[Bestand:Moorman in Erelijst 616.jpg|thumb|300px|'''De vermelding van Wim op blz. 616 van de ''Erelijst van gevallenen 1940-1945'']]
 +
|[[Bestand: Graf Moorman Loenen OGS.jpg|thumb|right|300px|'''Wims graf op het Ereveld Loenen'''<br/>Foto Oorlogsgravenstichting]]
 +
|}
  
 +
==Bronnen==
 +
*[[Berntsen, Clemens Stephanus|Clemens Berntsen]]
 +
*[[Doetinchem in oorlogstijd]], blz. 203-207
 +
*[[Er op of er onder]], blz. 136
 +
*[[Erelijst van gevallenen 1940-1945]]
 +
*[[Old Ni-js 061|Old Ni-js nr. 61]]
 +
*[http://www.ogs.nl Oorlogsgravenstichting]
  
{{Onderwerp|Personen|Tweede Wereldoorlog|Verzet in WO II|Oorlogsslachtoffers|Oorlogsmonument Beek}}
+
[[Categorie:Verzet in WO II Beek]] [[Categorie:Burgergevangenen in WO II]] [[Categorie:Slachtoffers van repressie]] [[Categorie:Oorlogsmonumenten Beek]] [[Categorie:Oorlogsmonumenten 's-Heerenberg]]

Versie van 25 jan 2020 om 12:46

Wim Moorman bidprentje.jpg

In het verzet

Wim Moorman werd geboren te Deventer op 7 mei 1925 als zoon van Antoon Moorman en Anna Stephanie Heisterkamp.

Toen Wim zich in de tweede helft van 1943 moest melden voor de arbeidsdienst, dook hij onder in zijn woonplaats Beek en kwam in het verzet terecht. In de wijde omgeving hield hij zich met allerlei illegaal werk bezig. Hij was makkelijk in de omgang, wat roekeloos van aard en sprak vloeiend Duits. Zo kon hij zich, voorzien van de juiste valse papieren, toch vrij ongestoord bewegen.

Wim heeft het verzet aan verschillende wapens geholpen. Uit een neergestort vliegtuig heeft hij een mitrailleur willen halen, maar omdat de rest van de verzetsgroep dat te riskant vond, is dat niet doorgegaan. Wim vond dat maar dom. Andere gelegenheden liet hij niet aan zich voorbijgaan. Zo kon hij als een zakkenroller een Duitser zijn pistool ontfutselen. Ook heeft hij een keer met een stalen gezicht een defect pistool geruild met een Pool in Duitse dienst. Later had hij een kanon bemachtigd, compleet met granaten. Het kostte moeite hem te overtuigen dat het verzet daar niets mee kon.

Als koerier is Wim een keer naar Amsterdam gefietst om wapens voor het Liemerse verzet op te halen. Daarbij maakte hij gebruik van zijn contacten met de broeders die les gaven op het jongensinternaat in Harreveld. Die broeders waren van een congregatie uit Amsterdam, waar Wim naartoe werd gestuurd om hosties te halen. Hij had daarvoor speciale toestemming gekregen van de Ortskommandant van Doetinchem, met wie hij, op zijn manier, bevriend was. Hij is inderdaad in Amsterdam geweest, maar dus niet alleen voor hosties. Bij de overdracht van de wapens is echter iets misgegaan. Wat precies, is niet meer bekend, maar Wim heeft heel hard moeten fietsen om de Duitsers voor te blijven. De wapens zijn naderhand door de Doetinchemse koerierster Annie de Graaf opgehaald.

Aldus deed Wim duizend en een dingen voor het verzet. Verzetsstrijder Jan Houtsma vatte Wims verzetswerk kernachtig samen: "Een zeer bijzondere rol in het verzet speelde Wim Moorman uit Beek. Hij was 19 jaar, doch verzette bergen werk. Honderden, zo niet duizenden personen die in de Liemers te werk waren gesteld hielp hij aan valse papieren en stuurde ze weer naar huis. Tientallen spoorwegmensen bracht hij onder dak en hij verzorgde de gehele uitbetaling van deze mensen in de Liemers. Hij deed begin november mee aan een overval op het politiebureau, teneinde enkele gevangenen van de SD te bevrijden, stal tientallen wapens van de moffen, hielp ons aan net zoveel persoonsbewijzen als wij nodig hadden enz. In januari werd hij in Friesland gegrepen en enkele dagen later als represaille in Dokkum gefusilleerd."

Zijn fatale tocht

De dood van Wim was een gevolg van een opdracht die hij vlak voor Kerstmis 1944 kreeg. Hij moest toen samen met de uit Friesland afkomstige Karel Adriaens de ondergedoken agent van politie Jan Ellen naar diens ouders in het Friese Noordwolde brengen. Op 8 januari 1945 vertrokken het drietal per fiets naar het noorden. Omdat niet zeker was of Ellen te vertrouwen was, en de verzetsgroep al eerder met een verrader te maken had gehad, kreeg Wim een revolver mee. Mocht Ellen onbetrouwbaar blijken, dan moest hij doodgeschoten worden. De opdracht was echter om, indien Ellen wél betrouwbaar bleek, die revolver bij hem in Noordwolde achter te laten.

Ellen bleek geheel betrouwbaar en werd bij zijn ouders afgeleverd, maar tegen de opdracht in hield Wim de revolver. Bovendien gingen Wim en Karel niet terug naar Loerbeek, maar naar Westerbork met het plan daar een broer van Karel te bevrijden. In Beetsterzwaag werden ze aangehouden door de SD en die vond de revolver en een papier met onderduikadressen. Wim en Karel werden gearresteerd en opgesloten in de gevangenis van Leeuwarden. Op 22 januari 1945 werd Wim uit zijn cel gehaald en naar Dokkum gebracht. Nog diezelfde dag werd hij, samen met negentien anderen, gefusilleerd door het Einsatzkommando Leeuwarden onder leiding van de beruchte commandant Albrecht. Dit was een vergeldingsactie voor een poging van het Friese verzet op 19 januari om enkele medewerkers te bevrijden, waarbij een tweetal SD'ers was doodgeschoten. De mensen van Dokkum hebben Moorman en de anderen tijdelijk begraven.

Zijn begrafenis in Beek

Karel Adriaens overleefde zijn gevangenschap en is na de bevrijding op verzoek van Wims ouders naar Dokkum gegaan om het lichaam van Wim op te halen. Op 26 mei 1945 is Wim Moorman door zijn familie en vrienden in Beek herbegraven. De praktische aspecten van de herbegrafenis waren geregeld door Wims vrienden Harry Berndsen, Clemens Berntsen en Karel Adriaens.

Toen de plechtige Requiemmis begon, was de kerk tot in alle hoeken gevuld. Na de H. Mis werd de baar, gedekt met de driekleur, ten grave gedragen door leden van de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten (BS). Een peloton van de BS onder commando van Herman Ankoné heeft een eresalvo afgevuurd, en bekenden van Wim uit het verzet hebben een grafrede gehouden, waaronder Jan Houtsma en kapitein Höpink. Aan het slot van de plechtigheden dankte Wims vader voor het medeleven van allen.

Op Wims bidprentje staat een gedicht van zijn strijdmakkers en vrienden:


Aan God en Vaderland getrouwe
Sterft de kleine, dappere held,
Voor hij de vrijheid mocht aanschouwen
Werd hij snood neergeveld.


Steeds bereid zich te geven
Voor allen in vervolgingsnood,
Strijdend voor een anders leven
Stierf hij zelf den heldendood.


Ouders, moge 't een troost U wezen,
Dat gij hadt een heldenzoon;
Eenmaal ziet ge hem toch weder
Hiernamaals in den Hemelwoon.


Wim, eerbiedig zullen we herdenken
Alles wat Gij hebt volbracht;
Dat God U 't loon mag schenken,
Beste Wim, rust vredig, zacht.


Vrienden, uw gebed wil ik thans vragen
Voor de ziel van ons aller vriend,
Hij toch dorst zijn leven wagen
En heeft uw gebeden wel verdiend.


Foto's van zijn begrafenis in Beek

Klik op de foto's voor een vergroting.

Zijn nagedachtenis

Wims overlijden is op 29 mei 1945 aangegeven in de gemeente Bergh. Zijn naam staat vermeld op de oorlogsmonumenten in Beek en 's-Heerenberg, en op het oorlogsmonument in Dokkum (zie de website van het Nationaal Comité 4 en 5 mei). Bovendien staat hij vermeld in de Erelijst van gevallenen 1940-1945. In 1972 is Wim herbegraven op het op het Ereveld Loenen, vak D, nummer 339.

De vermelding van Wim op blz. 616 van de Erelijst van gevallenen 1940-1945
Wims graf op het Ereveld Loenen
Foto Oorlogsgravenstichting

Bronnen