https://www.berghapedia.nl/index.php?title=Gruitrecht&feed=atom&action=historyGruitrecht - Bewerkingsoverzicht2024-03-29T08:18:10ZBewerkingsoverzicht voor deze pagina op de wikiMediaWiki 1.30.0https://www.berghapedia.nl/index.php?title=Gruitrecht&diff=79011&oldid=prevVerre neef: /* Wat is het? */ interne link2020-10-13T06:13:38Z<p><span dir="auto"><span class="autocomment">Wat is het?: </span> interne link</span></p>
<table class="diff diff-contentalign-left" data-mw="interface">
<col class="diff-marker" />
<col class="diff-content" />
<col class="diff-marker" />
<col class="diff-content" />
<tr style="vertical-align: top;" lang="nl">
<td colspan="2" style="background-color: white; color:black; text-align: center;">← Oudere versie</td>
<td colspan="2" style="background-color: white; color:black; text-align: center;">Versie van 13 okt 2020 om 06:13</td>
</tr><tr><td colspan="2" class="diff-lineno" id="mw-diff-left-l1" >Regel 1:</td>
<td colspan="2" class="diff-lineno">Regel 1:</td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>== Wat is het? ==</div></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>== Wat is het? ==</div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'>−</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #ffe49c; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>Het '''gruitrecht''' was een [[heerlijke rechten|heerlijk recht]] dat de houder het privilege gaf bier te brouwen en te verkopen. Het is in de [[:Categorie:Jaartallen voor 1000|tiende eeuw]] ontstaan en werd in het feodale stelsel door de keizer toegekend aan de adel en hoge geestelijken als bisschoppen en abten. Zij hebben het in onderleen doorgegeven aan niet alleen lagere leenmannen, maar ook aan steden. De belasting die zij zo konden heffen op het brouwen en verkopen van bier, kon een belangrijke inkomstenbron zijn. Bier was in de middeleeuwen meer een eerste levensbehoefte dan tegenwoordig: anders dan water uit een put of regenton was het altijd veilig om te drinken.</div></td><td class='diff-marker'>+</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #a3d3ff; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>Het '''gruitrecht''' was een [[heerlijke rechten|heerlijk recht]] dat de houder het privilege gaf bier te brouwen en te verkopen. Het is in de [[:Categorie:Jaartallen voor 1000|tiende eeuw]] ontstaan en werd in het feodale stelsel door de keizer toegekend aan de adel en hoge geestelijken als bisschoppen en abten. Zij hebben het in <ins class="diffchange diffchange-inline">[[Leenrecht|</ins>onderleen<ins class="diffchange diffchange-inline">]] </ins>doorgegeven aan niet alleen lagere leenmannen, maar ook aan steden. De belasting die zij zo konden heffen op het brouwen en verkopen van bier, kon een belangrijke inkomstenbron zijn. Bier was in de middeleeuwen meer een eerste levensbehoefte dan tegenwoordig: anders dan water uit een put of regenton was het altijd veilig om te drinken.</div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'>−</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #ffe49c; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>De naam gruitrecht is afgeleid van gruit, dat in de middeleeuwen in het gebied van Vlaanderen tot Noordwest-Duitsland een ingrediënt van bier was. Het was een mengsel van een graanproduct met bederfwerende kruiden dat werd toegevoegd om bier beter houdbaar te maken. De samenstelling van gruit verschilde per streek en waarschijnlijk ook door de jaren heen, maar veel gebruikte kruiden waren gagel, laserkruid en moerasrozemarijn. Toen vanaf de [[:Categorie:Jaartallen 1300-1399|veertiende eeuw]] vanuit Zuid-[[Duitsland]] gehopt bier in zwang raakte, stapten meer en meer brouwers over op hop.  </div></td><td class='diff-marker'>+</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #a3d3ff; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>De naam gruitrecht is afgeleid van gruit, dat in de middeleeuwen in het gebied van Vlaanderen tot Noordwest-Duitsland een ingrediënt van bier was. Het was een mengsel van een graanproduct met bederfwerende kruiden dat werd toegevoegd om bier beter houdbaar te maken. De samenstelling van gruit verschilde per streek en waarschijnlijk ook door de jaren heen, maar veel gebruikte kruiden waren gagel, laserkruid en moerasrozemarijn. Toen vanaf de [[:Categorie:Jaartallen 1300-1399|veertiende eeuw]] vanuit Zuid-[[Duitsland]] gehopt bier in zwang raakte, stapten meer en meer brouwers over op hop.</div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>== Het Keulse gruitrecht ==</div></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>== Het Keulse gruitrecht ==</div></td></tr>
</table>Verre neefhttps://www.berghapedia.nl/index.php?title=Gruitrecht&diff=73607&oldid=prevVerre neef: /* Berghs gruitrecht elders */ interne link2019-02-09T10:48:27Z<p><span dir="auto"><span class="autocomment">Berghs gruitrecht elders: </span> interne link</span></p>
<table class="diff diff-contentalign-left" data-mw="interface">
<col class="diff-marker" />
<col class="diff-content" />
<col class="diff-marker" />
<col class="diff-content" />
<tr style="vertical-align: top;" lang="nl">
<td colspan="2" style="background-color: white; color:black; text-align: center;">← Oudere versie</td>
<td colspan="2" style="background-color: white; color:black; text-align: center;">Versie van 9 feb 2019 om 10:48</td>
</tr><tr><td colspan="2" class="diff-lineno" id="mw-diff-left-l23" >Regel 23:</td>
<td colspan="2" class="diff-lineno">Regel 23:</td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>Bier werd zo veel gebrouwen dat het voor de hand ligt dat dit ook in andere [[Berghse bezittingen]] gebeurde. Of het gruitrecht in al die plaatsen in Berghse handen was, is een vraag die waarschijnlijk met nee beantwoord moet worden. Tot nog toe is het Berghse gruitrecht buiten Bergh alleen in de volgende plaatsen aangetroffen.</div></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>Bier werd zo veel gebrouwen dat het voor de hand ligt dat dit ook in andere [[Berghse bezittingen]] gebeurde. Of het gruitrecht in al die plaatsen in Berghse handen was, is een vraag die waarschijnlijk met nee beantwoord moet worden. Tot nog toe is het Berghse gruitrecht buiten Bergh alleen in de volgende plaatsen aangetroffen.</div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'>−</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #ffe49c; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*Dieren: In [[1354]], en mogelijk eerder, heeft de hertog van [[Gelderland|Gelre]] de heren van Bergh beleend met het gruitrecht en het muntrecht in Dieren. Dit zijn de enige rechten die zij daar ooit bezeten hebben. Ze werden vernieuwd in leenbrieven van [[1417]], [[1424]], [[1473]], [[1525]], 1547 en [[1596]].</div></td><td class='diff-marker'>+</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #a3d3ff; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*<ins class="diffchange diffchange-inline">[[</ins>Dieren <ins class="diffchange diffchange-inline">(plaats)|Dieren]]</ins>: In [[1354]], en mogelijk eerder, heeft de hertog van [[Gelderland|Gelre]] de heren van Bergh beleend met het gruitrecht en het muntrecht in Dieren. Dit zijn de enige rechten die zij daar ooit bezeten hebben. Ze werden vernieuwd in leenbrieven van [[1417]], [[1424]], [[1473]], [[1525]], 1547 en [[1596]].</div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*[[Hedel]]: [[Ludolf van den Bergh]] had in [[1497]] een ernstig conflict met de hertog van Gelre over het gruitrecht in Hedel. In [[1580]] verpachtte [[Frederik van den Bergh (1545-1592)|Frederik van den Bergh]], heer van Hedel, het gruitrecht aan Henrick van Affenbeeck.</div></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*[[Hedel]]: [[Ludolf van den Bergh]] had in [[1497]] een ernstig conflict met de hertog van Gelre over het gruitrecht in Hedel. In [[1580]] verpachtte [[Frederik van den Bergh (1545-1592)|Frederik van den Bergh]], heer van Hedel, het gruitrecht aan Henrick van Affenbeeck.</div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td></tr>
</table>Verre neefhttps://www.berghapedia.nl/index.php?title=Gruitrecht&diff=73440&oldid=prevVerre neef: aanvulling AHB2019-02-01T14:03:27Z<p>aanvulling AHB</p>
<table class="diff diff-contentalign-left" data-mw="interface">
<col class="diff-marker" />
<col class="diff-content" />
<col class="diff-marker" />
<col class="diff-content" />
<tr style="vertical-align: top;" lang="nl">
<td colspan="2" style="background-color: white; color:black; text-align: center;">← Oudere versie</td>
<td colspan="2" style="background-color: white; color:black; text-align: center;">Versie van 1 feb 2019 om 14:03</td>
</tr><tr><td colspan="2" class="diff-lineno" id="mw-diff-left-l1" >Regel 1:</td>
<td colspan="2" class="diff-lineno">Regel 1:</td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>== Wat is het? ==</div></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>== Wat is het? ==</div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'>−</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #ffe49c; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>Het '''gruitrecht''' was een [[heerlijke rechten|heerlijk recht]] dat de houder het privilege gaf bier te brouwen en te verkopen. Het is in de [[:Categorie:Jaartallen voor 1000|tiende eeuw]] ontstaan en werd in het feodale stelsel door de keizer toegekend aan de adel en hoge geestelijken als bisschoppen en abten. Zij hebben het in onderleen doorgegeven aan niet alleen lagere leenmannen, maar ook aan steden. De belasting die zij zo konden heffen op het brouwen en verkopen van bier, <del class="diffchange diffchange-inline">was </del>een belangrijke inkomstenbron. Bier was in de middeleeuwen meer een eerste levensbehoefte dan tegenwoordig<del class="diffchange diffchange-inline">. Anders </del>dan water uit een put of regenton was het altijd veilig om te drinken.</div></td><td class='diff-marker'>+</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #a3d3ff; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>Het '''gruitrecht''' was een [[heerlijke rechten|heerlijk recht]] dat de houder het privilege gaf bier te brouwen en te verkopen. Het is in de [[:Categorie:Jaartallen voor 1000|tiende eeuw]] ontstaan en werd in het feodale stelsel door de keizer toegekend aan de adel en hoge geestelijken als bisschoppen en abten. Zij hebben het in onderleen doorgegeven aan niet alleen lagere leenmannen, maar ook aan steden. De belasting die zij zo konden heffen op het brouwen en verkopen van bier, <ins class="diffchange diffchange-inline">kon </ins>een belangrijke inkomstenbron <ins class="diffchange diffchange-inline">zijn</ins>. Bier was in de middeleeuwen meer een eerste levensbehoefte dan tegenwoordig<ins class="diffchange diffchange-inline">: anders </ins>dan water uit een put of regenton was het altijd veilig om te drinken.</div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>De naam gruitrecht is afgeleid van gruit, dat in de middeleeuwen in het gebied van Vlaanderen tot Noordwest-Duitsland een ingrediënt van bier was. Het was een mengsel van een graanproduct met bederfwerende kruiden dat werd toegevoegd om bier beter houdbaar te maken. De samenstelling van gruit verschilde per streek en waarschijnlijk ook door de jaren heen, maar veel gebruikte kruiden waren gagel, laserkruid en moerasrozemarijn. Toen vanaf de [[:Categorie:Jaartallen 1300-1399|veertiende eeuw]] vanuit Zuid-[[Duitsland]] gehopt bier in zwang raakte, stapten meer en meer brouwers over op hop.  </div></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>De naam gruitrecht is afgeleid van gruit, dat in de middeleeuwen in het gebied van Vlaanderen tot Noordwest-Duitsland een ingrediënt van bier was. Het was een mengsel van een graanproduct met bederfwerende kruiden dat werd toegevoegd om bier beter houdbaar te maken. De samenstelling van gruit verschilde per streek en waarschijnlijk ook door de jaren heen, maar veel gebruikte kruiden waren gagel, laserkruid en moerasrozemarijn. Toen vanaf de [[:Categorie:Jaartallen 1300-1399|veertiende eeuw]] vanuit Zuid-[[Duitsland]] gehopt bier in zwang raakte, stapten meer en meer brouwers over op hop.  </div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>== Het Keulse gruitrecht ==</div></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>== Het Keulse gruitrecht ==</div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'>−</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #ffe49c; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>De aartsbisschop van Keulen heeft de [[Graven Van den Bergh|heren van Bergh]] al voor [[1341]] met het gruitrecht beleend. In dat jaar ontving [[Adam III van den Bergh]] van aartsbisschop Walram van Gulik ([[<del class="diffchange diffchange-inline">1304</del>]]–[[1349]]) de [[Rechtspraak|hoge en lage jurisdictie]] in [[<del class="diffchange diffchange-inline">Gendringen</del>]] en [[<del class="diffchange diffchange-inline">Etten</del>]], het [[collatierecht]] en de [[tiendrecht|tienden]] van de kerk van Genderingen, <u>de gruit</u> en [[Muntrecht|de munt]] aldaar, enige vazallen van de kerk van Keulen wonende tussen [[Kleef]] en Xanten, en de tienden in [[Hanselaer]]. De akte stelt dat wijlen heer Adams vader [[Frederik II van den Bergh]] ook met deze rechten beleend is geweest, maar er zijn geen documenten bekend waaruit <del class="diffchange diffchange-inline">de </del>belening <del class="diffchange diffchange-inline">van heer Frederik </del>blijkt. Heer Frederik overleed in [[1331]], terwijl aartsbisschop Walram in [[1332]] werd gekozen. Het was dus een van Walrams voorgangers die heer Frederik heeft beleend. <del class="diffchange diffchange-inline">Onduidelijk </del>is <del class="diffchange diffchange-inline">waarom </del>de belening tien jaar <del class="diffchange diffchange-inline">later werd vernieuwd of </del>herbevestigd <del class="diffchange diffchange-inline">(en niet kort na </del>het <del class="diffchange diffchange-inline">aantreden </del>van <del class="diffchange diffchange-inline">heer Adam III)</del>.</div></td><td class='diff-marker'>+</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #a3d3ff; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>De aartsbisschop van Keulen heeft de [[Graven Van den Bergh|heren van Bergh]] al voor [[1341]] met het gruitrecht beleend. In dat jaar ontving [[Adam III van den Bergh]] van aartsbisschop Walram van Gulik ([[<ins class="diffchange diffchange-inline">1332</ins>]]–[[1349]]) de [[Rechtspraak|hoge en lage jurisdictie]] in [[<ins class="diffchange diffchange-inline">Etten</ins>]] en [[<ins class="diffchange diffchange-inline">Gendringen</ins>]], het [[collatierecht]] en de [[tiendrecht|tienden]] van de kerk van Genderingen, <u>de gruit</u> en [[Muntrecht|de munt]] aldaar, enige vazallen van de kerk van Keulen wonende tussen [[Kleef]] en Xanten, en de tienden in [[Hanselaer]]. De akte stelt dat wijlen heer Adams vader [[Frederik II van den Bergh]] ook met deze rechten beleend is geweest, maar er zijn geen documenten bekend waaruit <ins class="diffchange diffchange-inline">deze </ins>belening blijkt. Heer Frederik overleed in [[1331]], terwijl aartsbisschop Walram in [[1332]] werd gekozen. Het was dus een van Walrams voorgangers die heer Frederik heeft beleend. <ins class="diffchange diffchange-inline">Waarschijnlijk </ins>is de belening <ins class="diffchange diffchange-inline">pas </ins>tien jaar <ins class="diffchange diffchange-inline">na heer Adams aantreden </ins>herbevestigd<ins class="diffchange diffchange-inline">, omdat hij bij </ins>het <ins class="diffchange diffchange-inline">overlijden </ins>van <ins class="diffchange diffchange-inline">zijn vader nog minderjarig was</ins>.</div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'>−</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #ffe49c; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>In [[1346]] gaf aartsbisschop Walram toestemming het gruitrecht en ook het muntrecht te verplaatsen van Gendringen naar [['s-Heerenberg]].</div></td><td class='diff-marker'>+</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #a3d3ff; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>In <ins class="diffchange diffchange-inline">november </ins>[[1346]] gaf aartsbisschop Walram toestemming het gruitrecht en ook het muntrecht te verplaatsen van Gendringen naar [['s-Heerenberg]]<ins class="diffchange diffchange-inline">. Enkele dagen later bevestigde heer Adam dat hij deze rechten in 's-Heerenberg zou uitoefenen ''gelijk zijn vader Frederik had gedaan''. Deze woorden duiden erop dat heer Frederik beide rechten al voor zijn dood in 1331 in 's-Heerenberg had uitgeoefend. De toestemming van aartsbisschop Walram in 1346 lijkt dus eerder de bevestiging van een bestaande situatie dan een nieuw besluit</ins>.</div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'>−</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #ffe49c; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>De aartsbisschop van Keulen heeft de belening met bovengenoemde rechten, inclusief het gruitrecht, meermaals <del class="diffchange diffchange-inline">vernieuwd of </del>herbevestigd. <del class="diffchange diffchange-inline">Dit gebeurde soms wel en soms niet na </del>het <del class="diffchange diffchange-inline">aantreden van een nieuwe heer of graaf, namelijk in </del>[[1354]], [[1469]], [[1484]], [[1547]], [[1612]], [[1618]], [[1621]], [[1657]], [[1662]] en [[1690]]. Dit betekent dat in elk geval [[Oswald III van den Bergh|graaf Oswald III]] dit privilege nog heeft genoten. In zijn tijd werd er geen gruitbier meer gebrouwen, maar hopbier, dus de naam klopte niet meer, maar het recht werd nog wel toegepast. <del class="diffchange diffchange-inline"> </del>Het is in [[1798]] vervallen toen de grondwet van de Bataafse Republiek in werking trad.</div></td><td class='diff-marker'>+</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #a3d3ff; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>De aartsbisschop van Keulen heeft de belening met bovengenoemde rechten, inclusief het gruitrecht, meermaals herbevestigd. <ins class="diffchange diffchange-inline">Het [[Archief Huis Bergh|archief]] van </ins>het <ins class="diffchange diffchange-inline">[[Huis Bergh]] bewaart hierover leenbrieven uit </ins>[[1354]], [[1469]], [[1484]], [[1547]], [[1612]], [[1618]], [[1621]], [[1657]], [[1662]] en [[1690]]. Dit betekent dat in elk geval [[Oswald III van den Bergh|graaf Oswald III]] dit privilege nog heeft genoten. In zijn tijd werd er geen gruitbier meer gebrouwen, maar hopbier, dus de naam klopte niet meer, maar het recht werd nog wel toegepast. Het is in [[1798]] vervallen toen de grondwet van de Bataafse Republiek in werking trad.</div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>== Het Eltense gruitrecht ==</div></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>== Het Eltense gruitrecht ==</div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'>−</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #ffe49c; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>Naast het gruitrecht dat de aartsbisschop van Keulen had verleend, heeft [[Frederik II van den Bergh|heer Frederik III]] in [[1400]] nog het halve gruitrecht van het [[Stift Elten]] gekocht <del class="diffchange diffchange-inline">van abdis [[Elza van Holzate]]</del>.</div></td><td class='diff-marker'>+</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #a3d3ff; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>Naast het gruitrecht dat de aartsbisschop van Keulen had verleend, heeft [[Frederik II van den Bergh|heer Frederik III]] in [[1400]] nog het halve gruitrecht <ins class="diffchange diffchange-inline">van het kapittel </ins>van het [[Stift Elten]] gekocht.</div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'>−</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #ffe49c; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>Uit akten in het archief van het Stift blijkt dat het [[Elten]]se gruitrecht in de jaren tussen [[1376]] en 1432 meermaals is verkocht en verdeeld tussen een beperkt aantal particuliere personen. Soms verkochten ze hun aandeel terug aan de abdis. Op 10 augustus [[1390]] kocht abdis Elza van Holzate het hele gruitrecht terug, maar vier dagen later werd ene Gerrit Willen ermee beleend. In 1400 volgde de verdeling tussen Elten en [[Land van den Bergh|Bergh]].</div></td><td class='diff-marker'>+</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #a3d3ff; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>Uit akten in het archief van het Stift blijkt dat het [[Elten]]se gruitrecht in de jaren tussen [[1376]] en 1432 meermaals is verkocht en verdeeld tussen een beperkt aantal particuliere personen. Soms verkochten ze hun aandeel terug aan de abdis. Op 10 augustus [[1390]] kocht abdis <ins class="diffchange diffchange-inline">[[</ins>Elza van Holzate<ins class="diffchange diffchange-inline">]] </ins>het hele gruitrecht terug, maar vier dagen later werd ene Gerrit Willen ermee beleend. In 1400 volgde de verdeling tussen Elten en [[Land van den Bergh|Bergh]].</div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>Hierna bevestigden in [[1432]] in totaal 32 bierbrouwers in het gebied van Elten ''gruitgeld'' te zullen betalen aan abdis [[Kerpen, Lucia van|Lucia van Kerpen]] en [[Willem II van den Bergh|heer Willem II]] samen. Het tarief was 1 oude Vlaamse groot per harington hopbier en per vat geïmporteerd bier. Beide bieren waren hopbier, maar de accijns werd nog wel ''gruitgeld'' genoemd. De groot was destijds een muntsoort, waarvan een voorbeeld staat op de pagina van [[Adam III van den Bergh|heer Adam III]]. In [[1436]] werd voor deze regeling een nieuwe overeenkomst gesloten.</div></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>Hierna bevestigden in [[1432]] in totaal 32 bierbrouwers in het gebied van Elten ''gruitgeld'' te zullen betalen aan abdis [[Kerpen, Lucia van|Lucia van Kerpen]] en [[Willem II van den Bergh|heer Willem II]] samen. Het tarief was 1 oude Vlaamse groot per harington hopbier en per vat geïmporteerd bier. Beide bieren waren hopbier, maar de accijns werd nog wel ''gruitgeld'' genoemd. De groot was destijds een muntsoort, waarvan een voorbeeld staat op de pagina van [[Adam III van den Bergh|heer Adam III]]. In [[1436]] werd voor deze regeling een nieuwe overeenkomst gesloten.</div></td></tr>
<tr><td colspan="2" class="diff-lineno" id="mw-diff-left-l27" >Regel 27:</td>
<td colspan="2" class="diff-lineno">Regel 27:</td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>== Varia ==</div></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>== Varia ==</div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'>−</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #ffe49c; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*In een aantal van bovengenoemde akten worden de heren van Bergh aangeduid als ''heer van Mons'' en [[Huis Bergh]] als "''Huis (te) Mons''". ''Mons'' is het Latijnse woord voor berg, dat hier in combinatie met het Nederlandse "van" onverbogen is gelaten. In combinatie met het Latijnse "''de''" volgt de ablatief van ''mons'', wat het <del class="diffchange diffchange-inline">meer voorkomende </del>''de Monte'' oplevert.</div></td><td class='diff-marker'>+</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #a3d3ff; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*In een aantal van bovengenoemde akten worden de heren van Bergh aangeduid als ''heer van Mons'' en [[Huis Bergh]] als "''Huis (te) Mons''". ''Mons'' is het Latijnse woord voor berg, dat hier in combinatie met het Nederlandse "van" onverbogen is gelaten. In combinatie met het Latijnse "''de''" volgt de ablatief van ''mons'', wat het <ins class="diffchange diffchange-inline">bekendere </ins>''de Monte'' oplevert.</div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*Een van de stadspoorten van [[Doetinchem]] was de Gruitpoort of Grutpoort. De naam verwijst net als de nog bestaande Grutstraat naar gruit.</div></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*Een van de stadspoorten van [[Doetinchem]] was de Gruitpoort of Grutpoort. De naam verwijst net als de nog bestaande Grutstraat naar gruit.</div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*Door de introductie van hopbier is gruitbier lange tijd geheel verdwenen, maar tegenwoordig zijn er weer enkele brouwers die het produceren.</div></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*Door de introductie van hopbier is gruitbier lange tijd geheel verdwenen, maar tegenwoordig zijn er weer enkele brouwers die het produceren.</div></td></tr>
<tr><td colspan="2" class="diff-lineno" id="mw-diff-left-l34" >Regel 34:</td>
<td colspan="2" class="diff-lineno">Regel 34:</td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*[http://nl.wikipedia.org/wiki/Gruit Gruit] op Wikipedia</div></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*[http://nl.wikipedia.org/wiki/Gruit Gruit] op Wikipedia</div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*[[Het archief van het Huis Bergh (boek)]], blz. 29–30, 112  </div></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*[[Het archief van het Huis Bergh (boek)]], blz. 29–30, 112  </div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'>−</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #ffe49c; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*[[Archief Huis Bergh]]<del class="diffchange diffchange-inline">, inventarisnummers </del>1617, 2862, 3610, <del class="diffchange diffchange-inline">3972</del>, <del class="diffchange diffchange-inline">4899 en 5391</del></div></td><td class='diff-marker'>+</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #a3d3ff; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*[[Archief Huis Bergh]]<ins class="diffchange diffchange-inline">:</ins></div></td></tr>
<tr><td colspan="2"> </td><td class='diff-marker'>+</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #a3d3ff; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div><ins class="diffchange diffchange-inline">**Inventarisnummers </ins>1617, 2862, <ins class="diffchange diffchange-inline">3972, 3980, 5391 en 5442</ins></div></td></tr>
<tr><td colspan="2"> </td><td class='diff-marker'>+</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #a3d3ff; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div><ins class="diffchange diffchange-inline">**Regesten 93, 102, 103, 116, 301, 306 en </ins>3610</div></td></tr>
<tr><td colspan="2"> </td><td class='diff-marker'>+</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #a3d3ff; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div><ins class="diffchange diffchange-inline">**Briefregesten 1544</ins>, <ins class="diffchange diffchange-inline">1555–1557</ins>, <ins class="diffchange diffchange-inline">1575</ins></div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*''Het necrologium en het tynsboek van het adelijk jufferen-stift te Hoog-Elten, medegedeeld uit het onuitgegeven oorspronkelijk handschrift, benevens ene geschiedenis der Abdij'', N.C. Kist; Leiden (1853), blz. 60 ([http://books.google.com Google Books])</div></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*''Het necrologium en het tynsboek van het adelijk jufferen-stift te Hoog-Elten, medegedeeld uit het onuitgegeven oorspronkelijk handschrift, benevens ene geschiedenis der Abdij'', N.C. Kist; Leiden (1853), blz. 60 ([http://books.google.com Google Books])</div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*[http://www.archive.nrw.de ''Landesarchiv NRW Abteilung Rheinland''] ''Urkunden AA 0231 120.68.01-02 Stift Elten, Urkunden 29, 30, 33, 41, 42, 44–46, 56, 58, 95''</div></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*[http://www.archive.nrw.de ''Landesarchiv NRW Abteilung Rheinland''] ''Urkunden AA 0231 120.68.01-02 Stift Elten, Urkunden 29, 30, 33, 41, 42, 44–46, 56, 58, 95''</div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>[[Categorie:Heerlijke rechten]]</div></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>[[Categorie:Heerlijke rechten]]</div></td></tr>
</table>Verre neefhttps://www.berghapedia.nl/index.php?title=Gruitrecht&diff=73426&oldid=prevVerre neef: aanvulling2019-01-27T13:50:08Z<p>aanvulling</p>
<table class="diff diff-contentalign-left" data-mw="interface">
<col class="diff-marker" />
<col class="diff-content" />
<col class="diff-marker" />
<col class="diff-content" />
<tr style="vertical-align: top;" lang="nl">
<td colspan="2" style="background-color: white; color:black; text-align: center;">← Oudere versie</td>
<td colspan="2" style="background-color: white; color:black; text-align: center;">Versie van 27 jan 2019 om 13:50</td>
</tr><tr><td colspan="2" class="diff-lineno" id="mw-diff-left-l1" >Regel 1:</td>
<td colspan="2" class="diff-lineno">Regel 1:</td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>== Wat is het? ==</div></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>== Wat is het? ==</div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'>−</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #ffe49c; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>Het '''gruitrecht''' was een [[heerlijke rechten|heerlijk recht]] dat de houder het privilege gaf bier te brouwen en te verkopen. Het is in de [[:Categorie:Jaartallen voor 1000|tiende eeuw]] ontstaan en werd in het feodale stelsel door de keizer toegekend aan de adel en hoge geestelijken als bisschoppen en abten. Zij hebben het in onderleen doorgegeven aan niet alleen lagere leenmannen, maar ook aan steden. De <del class="diffchange diffchange-inline">accijns </del>die zij zo konden heffen op het brouwen en verkopen van bier, was een belangrijke inkomstenbron.</div></td><td class='diff-marker'>+</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #a3d3ff; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>Het '''gruitrecht''' was een [[heerlijke rechten|heerlijk recht]] dat de houder het privilege gaf bier te brouwen en te verkopen. Het is in de [[:Categorie:Jaartallen voor 1000|tiende eeuw]] ontstaan en werd in het feodale stelsel door de keizer toegekend aan de adel en hoge geestelijken als bisschoppen en abten. Zij hebben het in onderleen doorgegeven aan niet alleen lagere leenmannen, maar ook aan steden. De <ins class="diffchange diffchange-inline">belasting </ins>die zij zo konden heffen op het brouwen en verkopen van bier, was een belangrijke inkomstenbron<ins class="diffchange diffchange-inline">. Bier was in de middeleeuwen meer een eerste levensbehoefte dan tegenwoordig. Anders dan water uit een put of regenton was het altijd veilig om te drinken</ins>.</div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>De naam gruitrecht is afgeleid van gruit, dat in de middeleeuwen in het gebied van Vlaanderen tot Noordwest-Duitsland een ingrediënt van bier was. Het was een mengsel van een graanproduct met bederfwerende kruiden dat werd toegevoegd om bier beter houdbaar te maken. De samenstelling van gruit verschilde per streek en waarschijnlijk ook door de jaren heen, maar veel gebruikte kruiden waren gagel, laserkruid en moerasrozemarijn. Toen vanaf de [[:Categorie:Jaartallen 1300-1399|veertiende eeuw]] vanuit Zuid-[[Duitsland]] gehopt bier in zwang raakte, stapten meer en meer brouwers over op hop.  </div></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>De naam gruitrecht is afgeleid van gruit, dat in de middeleeuwen in het gebied van Vlaanderen tot Noordwest-Duitsland een ingrediënt van bier was. Het was een mengsel van een graanproduct met bederfwerende kruiden dat werd toegevoegd om bier beter houdbaar te maken. De samenstelling van gruit verschilde per streek en waarschijnlijk ook door de jaren heen, maar veel gebruikte kruiden waren gagel, laserkruid en moerasrozemarijn. Toen vanaf de [[:Categorie:Jaartallen 1300-1399|veertiende eeuw]] vanuit Zuid-[[Duitsland]] gehopt bier in zwang raakte, stapten meer en meer brouwers over op hop.  </div></td></tr>
<tr><td colspan="2" class="diff-lineno" id="mw-diff-left-l6" >Regel 6:</td>
<td colspan="2" class="diff-lineno">Regel 6:</td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>== Het Keulse gruitrecht ==</div></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>== Het Keulse gruitrecht ==</div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>De aartsbisschop van Keulen heeft de [[Graven Van den Bergh|heren van Bergh]] al voor [[1341]] met het gruitrecht beleend. In dat jaar ontving [[Adam III van den Bergh]] van aartsbisschop Walram van Gulik ([[1304]]–[[1349]]) de [[Rechtspraak|hoge en lage jurisdictie]] in [[Gendringen]] en [[Etten]], het [[collatierecht]] en de [[tiendrecht|tienden]] van de kerk van Genderingen, <u>de gruit</u> en [[Muntrecht|de munt]] aldaar, enige vazallen van de kerk van Keulen wonende tussen [[Kleef]] en Xanten, en de tienden in [[Hanselaer]]. De akte stelt dat wijlen heer Adams vader [[Frederik II van den Bergh]] ook met deze rechten beleend is geweest, maar er zijn geen documenten bekend waaruit de belening van heer Frederik blijkt. Heer Frederik overleed in [[1331]], terwijl aartsbisschop Walram in [[1332]] werd gekozen. Het was dus een van Walrams voorgangers die heer Frederik heeft beleend. Onduidelijk is waarom de belening tien jaar later werd vernieuwd of herbevestigd (en niet kort na het aantreden van heer Adam III).</div></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>De aartsbisschop van Keulen heeft de [[Graven Van den Bergh|heren van Bergh]] al voor [[1341]] met het gruitrecht beleend. In dat jaar ontving [[Adam III van den Bergh]] van aartsbisschop Walram van Gulik ([[1304]]–[[1349]]) de [[Rechtspraak|hoge en lage jurisdictie]] in [[Gendringen]] en [[Etten]], het [[collatierecht]] en de [[tiendrecht|tienden]] van de kerk van Genderingen, <u>de gruit</u> en [[Muntrecht|de munt]] aldaar, enige vazallen van de kerk van Keulen wonende tussen [[Kleef]] en Xanten, en de tienden in [[Hanselaer]]. De akte stelt dat wijlen heer Adams vader [[Frederik II van den Bergh]] ook met deze rechten beleend is geweest, maar er zijn geen documenten bekend waaruit de belening van heer Frederik blijkt. Heer Frederik overleed in [[1331]], terwijl aartsbisschop Walram in [[1332]] werd gekozen. Het was dus een van Walrams voorgangers die heer Frederik heeft beleend. Onduidelijk is waarom de belening tien jaar later werd vernieuwd of herbevestigd (en niet kort na het aantreden van heer Adam III).</div></td></tr>
<tr><td colspan="2"> </td><td class='diff-marker'>+</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #a3d3ff; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div><ins style="font-weight: bold; text-decoration: none;"></ins></div></td></tr>
<tr><td colspan="2"> </td><td class='diff-marker'>+</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #a3d3ff; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div><ins style="font-weight: bold; text-decoration: none;">In [[1346]] gaf aartsbisschop Walram toestemming het gruitrecht en ook het muntrecht te verplaatsen van Gendringen naar [['s-Heerenberg]].</ins></div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>De aartsbisschop van Keulen heeft de belening met bovengenoemde rechten, inclusief het gruitrecht, meermaals vernieuwd of herbevestigd. Dit gebeurde soms wel en soms niet na het aantreden van een nieuwe heer of graaf, namelijk in [[1354]], [[1469]], [[1484]], [[1547]], [[1612]], [[1618]], [[1621]], [[1657]], [[1662]] en [[1690]]. Dit betekent dat in elk geval [[Oswald III van den Bergh|graaf Oswald III]] dit privilege nog heeft genoten. In zijn tijd werd er geen gruitbier meer gebrouwen, maar hopbier, dus de naam klopte niet meer, maar het recht werd nog wel toegepast.  Het is in [[1798]] vervallen toen de grondwet van de Bataafse Republiek in werking trad.</div></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>De aartsbisschop van Keulen heeft de belening met bovengenoemde rechten, inclusief het gruitrecht, meermaals vernieuwd of herbevestigd. Dit gebeurde soms wel en soms niet na het aantreden van een nieuwe heer of graaf, namelijk in [[1354]], [[1469]], [[1484]], [[1547]], [[1612]], [[1618]], [[1621]], [[1657]], [[1662]] en [[1690]]. Dit betekent dat in elk geval [[Oswald III van den Bergh|graaf Oswald III]] dit privilege nog heeft genoten. In zijn tijd werd er geen gruitbier meer gebrouwen, maar hopbier, dus de naam klopte niet meer, maar het recht werd nog wel toegepast.  Het is in [[1798]] vervallen toen de grondwet van de Bataafse Republiek in werking trad.</div></td></tr>
<tr><td colspan="2" class="diff-lineno" id="mw-diff-left-l16" >Regel 16:</td>
<td colspan="2" class="diff-lineno">Regel 18:</td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>Hierna bevestigden in [[1432]] in totaal 32 bierbrouwers in het gebied van Elten ''gruitgeld'' te zullen betalen aan abdis [[Kerpen, Lucia van|Lucia van Kerpen]] en [[Willem II van den Bergh|heer Willem II]] samen. Het tarief was 1 oude Vlaamse groot per harington hopbier en per vat geïmporteerd bier. Beide bieren waren hopbier, maar de accijns werd nog wel ''gruitgeld'' genoemd. De groot was destijds een muntsoort, waarvan een voorbeeld staat op de pagina van [[Adam III van den Bergh|heer Adam III]]. In [[1436]] werd voor deze regeling een nieuwe overeenkomst gesloten.</div></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>Hierna bevestigden in [[1432]] in totaal 32 bierbrouwers in het gebied van Elten ''gruitgeld'' te zullen betalen aan abdis [[Kerpen, Lucia van|Lucia van Kerpen]] en [[Willem II van den Bergh|heer Willem II]] samen. Het tarief was 1 oude Vlaamse groot per harington hopbier en per vat geïmporteerd bier. Beide bieren waren hopbier, maar de accijns werd nog wel ''gruitgeld'' genoemd. De groot was destijds een muntsoort, waarvan een voorbeeld staat op de pagina van [[Adam III van den Bergh|heer Adam III]]. In [[1436]] werd voor deze regeling een nieuwe overeenkomst gesloten.</div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'>−</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #ffe49c; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>Het aantal van 32 brouwers geeft een indruk van de schaal waarop bier werd gebrouwen. Het Stift Elten was niet groot: anderhalf uur gaans lang en 1 uur breed, aldus N.C. Kist in zijn boek over het [[Necrologium van Elten]]. Het besloeg ongeveer het [[drostambt Elten]] ofwel het huidige Duitse gebied tussen de [[A3]] en de [[Oude_Rijn#De_Oude_Rijn_in_Rijnwaarden|Oude Rijn]]. Daar waren in 1432 dus minstens 32 brouwers actief. Het zullen allemaal kleine huisbrouwerijen zijn geweest. Deze vorm van huisnijverheid zal ook in Bergh gebruikelijk zijn geweest.</div></td><td class='diff-marker'>+</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #a3d3ff; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>Het aantal van 32 brouwers geeft een indruk van de schaal waarop bier werd gebrouwen. Het Stift Elten was niet groot: anderhalf uur gaans lang en 1 uur breed, aldus N.C. Kist in zijn boek over het [[Necrologium van Elten]]. Het besloeg ongeveer het [[drostambt Elten]] ofwel het huidige Duitse gebied tussen de [[A3]] en de [[Oude_Rijn#De_Oude_Rijn_in_Rijnwaarden|Oude Rijn]]. Daar waren in 1432 dus minstens 32 brouwers actief. Het zullen allemaal kleine huisbrouwerijen zijn geweest. Deze vorm van huisnijverheid zal <ins class="diffchange diffchange-inline">in die tijd </ins>ook in Bergh gebruikelijk zijn geweest<ins class="diffchange diffchange-inline">.</ins></div></td></tr>
<tr><td colspan="2"> </td><td class='diff-marker'>+</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #a3d3ff; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div> </div></td></tr>
<tr><td colspan="2"> </td><td class='diff-marker'>+</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #a3d3ff; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div><ins class="diffchange diffchange-inline">== Berghs gruitrecht elders ==</ins></div></td></tr>
<tr><td colspan="2"> </td><td class='diff-marker'>+</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #a3d3ff; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div><ins class="diffchange diffchange-inline">Bier werd zo veel gebrouwen dat het voor de hand ligt dat dit ook in andere [[Berghse bezittingen]] gebeurde. Of het gruitrecht in al die plaatsen in Berghse handen was, is een vraag die waarschijnlijk met nee beantwoord moet worden. Tot nog toe is het Berghse gruitrecht buiten Bergh alleen in de volgende plaatsen aangetroffen.</ins></div></td></tr>
<tr><td colspan="2"> </td><td class='diff-marker'>+</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #a3d3ff; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div> </div></td></tr>
<tr><td colspan="2"> </td><td class='diff-marker'>+</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #a3d3ff; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div><ins class="diffchange diffchange-inline">*Dieren: In [[1354]], en mogelijk eerder, heeft de hertog van [[Gelderland|Gelre]] de heren van Bergh beleend met het gruitrecht en het muntrecht in Dieren. Dit zijn de enige rechten die zij daar ooit bezeten hebben. Ze werden vernieuwd in leenbrieven van [[1417]], [[1424]], [[1473]], [[1525]], 1547 en [[1596]].</ins></div></td></tr>
<tr><td colspan="2"> </td><td class='diff-marker'>+</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #a3d3ff; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div><ins class="diffchange diffchange-inline">*[[Hedel]]: [[Ludolf van den Bergh]] had in [[1497]] een ernstig conflict met de hertog van Gelre over het gruitrecht in Hedel. In [[1580]] verpachtte [[Frederik van den Bergh (1545-1592)|Frederik van den Bergh]], heer van Hedel, het gruitrecht aan Henrick van Affenbeeck</ins>.</div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>== Varia ==</div></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>== Varia ==</div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'>−</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #ffe49c; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*<del class="diffchange diffchange-inline">Adam III wordt in </del>de <del class="diffchange diffchange-inline">akte </del>van <del class="diffchange diffchange-inline">1341 </del>aangeduid als ''heer van Mons''. ''Mons'' is het Latijnse woord voor berg, dat hier in combinatie met het Nederlandse "van" onverbogen is gelaten. In combinatie met het Latijnse "''de''" volgt de ablatief van ''mons'', wat het meer voorkomende ''de Monte'' oplevert.  </div></td><td class='diff-marker'>+</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #a3d3ff; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*<ins class="diffchange diffchange-inline">In een aantal van bovengenoemde akten worden </ins>de <ins class="diffchange diffchange-inline">heren </ins>van <ins class="diffchange diffchange-inline">Bergh </ins>aangeduid als ''heer van Mons'' <ins class="diffchange diffchange-inline">en [[Huis Bergh]] als "''Huis (te) Mons''"</ins>. ''Mons'' is het Latijnse woord voor berg, dat hier in combinatie met het Nederlandse "van" onverbogen is gelaten. In combinatie met het Latijnse "''de''" volgt de ablatief van ''mons'', wat het meer voorkomende ''de Monte'' oplevert<ins class="diffchange diffchange-inline">.</ins></div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'>−</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #ffe49c; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*Door de introductie van hopbier is gruitbier geheel verdwenen, maar tegenwoordig zijn er weer enkele brouwers die het produceren.</div></td><td class='diff-marker'>+</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #a3d3ff; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div><ins class="diffchange diffchange-inline">*Een van de stadspoorten van [[Doetinchem]] was de Gruitpoort of Grutpoort. De naam verwijst net als de nog bestaande Grutstraat naar gruit</ins>.</div></td></tr>
<tr><td colspan="2"> </td><td class='diff-marker'>+</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #a3d3ff; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*Door de introductie van hopbier is gruitbier <ins class="diffchange diffchange-inline">lange tijd </ins>geheel verdwenen, maar tegenwoordig zijn er weer enkele brouwers die het produceren.</div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>== Bronnen ==</div></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>== Bronnen ==</div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*[http://nl.wikipedia.org/wiki/Gruit Gruit] op Wikipedia</div></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*[http://nl.wikipedia.org/wiki/Gruit Gruit] op Wikipedia</div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'>−</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #ffe49c; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*[[Het archief van het Huis Bergh (boek)]], blz.112  </div></td><td class='diff-marker'>+</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #a3d3ff; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*[[Het archief van het Huis Bergh (boek)]], blz. <ins class="diffchange diffchange-inline">29–30, </ins>112  </div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'>−</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #ffe49c; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*[[Archief Huis Bergh]], inventarisnummers <del class="diffchange diffchange-inline">3972 en 4899; regesten 93</del>, <del class="diffchange diffchange-inline">244</del>, <del class="diffchange diffchange-inline">429</del>, <del class="diffchange diffchange-inline">430</del>, <del class="diffchange diffchange-inline">462 </del>en <del class="diffchange diffchange-inline">2633</del></div></td><td class='diff-marker'>+</td><td style="color:black; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #a3d3ff; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*[[Archief Huis Bergh]], inventarisnummers <ins class="diffchange diffchange-inline">1617</ins>, <ins class="diffchange diffchange-inline">2862</ins>, <ins class="diffchange diffchange-inline">3610</ins>, <ins class="diffchange diffchange-inline">3972</ins>, <ins class="diffchange diffchange-inline">4899 </ins>en <ins class="diffchange diffchange-inline">5391</ins></div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*''Het necrologium en het tynsboek van het adelijk jufferen-stift te Hoog-Elten, medegedeeld uit het onuitgegeven oorspronkelijk handschrift, benevens ene geschiedenis der Abdij'', N.C. Kist; Leiden (1853), blz. 60 ([http://books.google.com Google Books])</div></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*''Het necrologium en het tynsboek van het adelijk jufferen-stift te Hoog-Elten, medegedeeld uit het onuitgegeven oorspronkelijk handschrift, benevens ene geschiedenis der Abdij'', N.C. Kist; Leiden (1853), blz. 60 ([http://books.google.com Google Books])</div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*[http://www.archive.nrw.de ''Landesarchiv NRW Abteilung Rheinland''] ''Urkunden AA 0231 120.68.01-02 Stift Elten, Urkunden 29, 30, 33, 41, 42, 44–46, 56, 58, 95''</div></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>*[http://www.archive.nrw.de ''Landesarchiv NRW Abteilung Rheinland''] ''Urkunden AA 0231 120.68.01-02 Stift Elten, Urkunden 29, 30, 33, 41, 42, 44–46, 56, 58, 95''</div></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"></td></tr>
<tr><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>[[Categorie:Heerlijke rechten]]</div></td><td class='diff-marker'> </td><td style="background-color: #f9f9f9; color: #333333; font-size: 88%; border-style: solid; border-width: 1px 1px 1px 4px; border-radius: 0.33em; border-color: #e6e6e6; vertical-align: top; white-space: pre-wrap;"><div>[[Categorie:Heerlijke rechten]]</div></td></tr>
</table>Verre neefhttps://www.berghapedia.nl/index.php?title=Gruitrecht&diff=73419&oldid=prevVerre neef: Nieuwe pagina aangemaakt met '== Wat is het? == Het '''gruitrecht''' was een heerlijk recht dat de houder het privilege gaf bier te brouwen en te verkopen. Het is in de :...'2019-01-26T14:48:25Z<p>Nieuwe pagina aangemaakt met '== Wat is het? == Het '''gruitrecht''' was een <a href="/index.php?title=Heerlijke_rechten" title="Heerlijke rechten">heerlijk recht</a> dat de houder het privilege gaf bier te brouwen en te verkopen. Het is in de :...'</p>
<p><b>Nieuwe pagina</b></p><div>== Wat is het? ==<br />
Het '''gruitrecht''' was een [[heerlijke rechten|heerlijk recht]] dat de houder het privilege gaf bier te brouwen en te verkopen. Het is in de [[:Categorie:Jaartallen voor 1000|tiende eeuw]] ontstaan en werd in het feodale stelsel door de keizer toegekend aan de adel en hoge geestelijken als bisschoppen en abten. Zij hebben het in onderleen doorgegeven aan niet alleen lagere leenmannen, maar ook aan steden. De accijns die zij zo konden heffen op het brouwen en verkopen van bier, was een belangrijke inkomstenbron.<br />
<br />
De naam gruitrecht is afgeleid van gruit, dat in de middeleeuwen in het gebied van Vlaanderen tot Noordwest-Duitsland een ingrediënt van bier was. Het was een mengsel van een graanproduct met bederfwerende kruiden dat werd toegevoegd om bier beter houdbaar te maken. De samenstelling van gruit verschilde per streek en waarschijnlijk ook door de jaren heen, maar veel gebruikte kruiden waren gagel, laserkruid en moerasrozemarijn. Toen vanaf de [[:Categorie:Jaartallen 1300-1399|veertiende eeuw]] vanuit Zuid-[[Duitsland]] gehopt bier in zwang raakte, stapten meer en meer brouwers over op hop. <br />
<br />
== Het Keulse gruitrecht ==<br />
De aartsbisschop van Keulen heeft de [[Graven Van den Bergh|heren van Bergh]] al voor [[1341]] met het gruitrecht beleend. In dat jaar ontving [[Adam III van den Bergh]] van aartsbisschop Walram van Gulik ([[1304]]–[[1349]]) de [[Rechtspraak|hoge en lage jurisdictie]] in [[Gendringen]] en [[Etten]], het [[collatierecht]] en de [[tiendrecht|tienden]] van de kerk van Genderingen, <u>de gruit</u> en [[Muntrecht|de munt]] aldaar, enige vazallen van de kerk van Keulen wonende tussen [[Kleef]] en Xanten, en de tienden in [[Hanselaer]]. De akte stelt dat wijlen heer Adams vader [[Frederik II van den Bergh]] ook met deze rechten beleend is geweest, maar er zijn geen documenten bekend waaruit de belening van heer Frederik blijkt. Heer Frederik overleed in [[1331]], terwijl aartsbisschop Walram in [[1332]] werd gekozen. Het was dus een van Walrams voorgangers die heer Frederik heeft beleend. Onduidelijk is waarom de belening tien jaar later werd vernieuwd of herbevestigd (en niet kort na het aantreden van heer Adam III).<br />
<br />
De aartsbisschop van Keulen heeft de belening met bovengenoemde rechten, inclusief het gruitrecht, meermaals vernieuwd of herbevestigd. Dit gebeurde soms wel en soms niet na het aantreden van een nieuwe heer of graaf, namelijk in [[1354]], [[1469]], [[1484]], [[1547]], [[1612]], [[1618]], [[1621]], [[1657]], [[1662]] en [[1690]]. Dit betekent dat in elk geval [[Oswald III van den Bergh|graaf Oswald III]] dit privilege nog heeft genoten. In zijn tijd werd er geen gruitbier meer gebrouwen, maar hopbier, dus de naam klopte niet meer, maar het recht werd nog wel toegepast. Het is in [[1798]] vervallen toen de grondwet van de Bataafse Republiek in werking trad.<br />
<br />
== Het Eltense gruitrecht ==<br />
Naast het gruitrecht dat de aartsbisschop van Keulen had verleend, heeft [[Frederik II van den Bergh|heer Frederik III]] in [[1400]] nog het halve gruitrecht van het [[Stift Elten]] gekocht van abdis [[Elza van Holzate]].<br />
<br />
Uit akten in het archief van het Stift blijkt dat het [[Elten]]se gruitrecht in de jaren tussen [[1376]] en 1432 meermaals is verkocht en verdeeld tussen een beperkt aantal particuliere personen. Soms verkochten ze hun aandeel terug aan de abdis. Op 10 augustus [[1390]] kocht abdis Elza van Holzate het hele gruitrecht terug, maar vier dagen later werd ene Gerrit Willen ermee beleend. In 1400 volgde de verdeling tussen Elten en [[Land van den Bergh|Bergh]].<br />
<br />
Hierna bevestigden in [[1432]] in totaal 32 bierbrouwers in het gebied van Elten ''gruitgeld'' te zullen betalen aan abdis [[Kerpen, Lucia van|Lucia van Kerpen]] en [[Willem II van den Bergh|heer Willem II]] samen. Het tarief was 1 oude Vlaamse groot per harington hopbier en per vat geïmporteerd bier. Beide bieren waren hopbier, maar de accijns werd nog wel ''gruitgeld'' genoemd. De groot was destijds een muntsoort, waarvan een voorbeeld staat op de pagina van [[Adam III van den Bergh|heer Adam III]]. In [[1436]] werd voor deze regeling een nieuwe overeenkomst gesloten.<br />
<br />
Het aantal van 32 brouwers geeft een indruk van de schaal waarop bier werd gebrouwen. Het Stift Elten was niet groot: anderhalf uur gaans lang en 1 uur breed, aldus N.C. Kist in zijn boek over het [[Necrologium van Elten]]. Het besloeg ongeveer het [[drostambt Elten]] ofwel het huidige Duitse gebied tussen de [[A3]] en de [[Oude_Rijn#De_Oude_Rijn_in_Rijnwaarden|Oude Rijn]]. Daar waren in 1432 dus minstens 32 brouwers actief. Het zullen allemaal kleine huisbrouwerijen zijn geweest. Deze vorm van huisnijverheid zal ook in Bergh gebruikelijk zijn geweest.<br />
<br />
== Varia ==<br />
*Adam III wordt in de akte van 1341 aangeduid als ''heer van Mons''. ''Mons'' is het Latijnse woord voor berg, dat hier in combinatie met het Nederlandse "van" onverbogen is gelaten. In combinatie met het Latijnse "''de''" volgt de ablatief van ''mons'', wat het meer voorkomende ''de Monte'' oplevert. <br />
*Door de introductie van hopbier is gruitbier geheel verdwenen, maar tegenwoordig zijn er weer enkele brouwers die het produceren.<br />
<br />
== Bronnen ==<br />
*[http://nl.wikipedia.org/wiki/Gruit Gruit] op Wikipedia<br />
*[[Het archief van het Huis Bergh (boek)]], blz.112 <br />
*[[Archief Huis Bergh]], inventarisnummers 3972 en 4899; regesten 93, 244, 429, 430, 462 en 2633<br />
*''Het necrologium en het tynsboek van het adelijk jufferen-stift te Hoog-Elten, medegedeeld uit het onuitgegeven oorspronkelijk handschrift, benevens ene geschiedenis der Abdij'', N.C. Kist; Leiden (1853), blz. 60 ([http://books.google.com Google Books])<br />
*[http://www.archive.nrw.de ''Landesarchiv NRW Abteilung Rheinland''] ''Urkunden AA 0231 120.68.01-02 Stift Elten, Urkunden 29, 30, 33, 41, 42, 44–46, 56, 58, 95''<br />
<br />
[[Categorie:Heerlijke rechten]]</div>Verre neef