Bijdragen aan Berghapedia? Klik hier om je aan te melden !

Manderscheid-Blankenheim, Maria Francisca I van: verschil tussen versies

Uit Berghapedia
Ga naar: navigatie, zoeken
k (decanes)
k (Bronnen: ON 112)
 
(13 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
'''Maria Francisca I van Manderscheid''' (* 22 april [[1634]] - † 9 maart [[1708]]) was abdis van het [[Stift Elten]] van [[1674]] tot 1708. Ze was de vierde dochter van graaf Johann Arnold von Manderscheid-Blankenheim en gravin Antonia Elisabeth van Manderscheid-Gerolstein. Haar oudere zus Clara Elisabeth was decanes van het stift, terwijl haar eveneens oudere zus Anna Salome abdis was van het stift Thorn en het stift Essen.
+
== Abdis van Elten en Vreden ==
 +
[[Bestand: Abdis Maria Francisca I.JPG|right|thumb|300px|<center>'''Abdis Maria Francisca I<br>Detail van haar grafmonument in Vreden</center>]]
 +
'''Maria Francisca van Manderscheid-Blankenheim''' werd op 22 april [[1634]] geboren als dochter van Johan Arnold van Manderscheid-Blankenheim en Antonia Elisabeth van Manderscheid-Gerolstein. Zij werd op 16 februari [[1674]] gekozen tot drieëntwintigste abdis van het [[Stift Elten]]. In hetzelfde jaar werd zij abdis van het Stift Vreden in [[Westfalen]]. In beide stiften was zij de opvolgster van [[Salm-Reifferscheidt, Maria Sophia van|Maria Sophia van Salm-Reifferscheidt]], die op 8 januari 1674 was overleden. Zij wordt aangeduid als abdis Maria Francisca I ter onderscheid van abdis [[Manderscheid-Blankenheim, Maria Francisca II van|Maria Francisca II]], een kleindochter van haar broer Salentijn Ernst, die in [[1740]] aantrad.
  
== Bron ==
+
Zoals vaker gebeurde, werd al tijdens haar leven een "kroonprinses" benoemd. De titel van zo'n kroonprinses was coadjutrix. Zij was de officiële plaatsvervangster van de abdis, en had het recht de abdis op te volgen. Al op 24 november [[1701]], ruim zes jaar voor haar overlijden, werd haar opvolgster [[Manderscheid-Blankenheim, Anna Juliana Helena van|Anna Juliana Helena van Manderscheid-Blankenheim]] tot "medehelpster" gekozen. Zij was op dat moment decanes in het Stift Thorn. Haar functie in Elten werd op 7 mei [[1702]] geformaliseerd, toen paus Clemens XI haar op aandringen van abdis Maria Francisca benoemde tot coadjutrix.
*[http://www.geneall.net/D/per_page.php?id=1808210 Familie relatie op Geneall.net]
+
<br clear=all/>
 +
== Haar bouwactiviteiten ==
 +
[[Bestand:Abdis-huis-manderscheid-blankenheim.jpg‎|thumb|right|300px|<center>'''Het huis met de muurankers van<br>abdis Maria Francisca</center>]]
 +
Abdis Maria Francisca voltooide het herstel van de stiftsgebouwen, dat al door haar twee voorgangsters was aangevangen na de verwoestingen in de [[Tachtigjarige Oorlog]]. Boven de hoofdingang van de [[Sint-Vituskerk]] in [[Hoog-Elten]] liet zij een inscriptie aanbrengen ter ere van haar voorgangster Maria Sophia, die de nieuwbouw van deze kerk uit eigen middelen had betaald.
  
[[Categorie:Stift Elten]] [[Categorie:Kanunniken]]
+
Van de stiftsgebouwen zijn nog drie huizen en de kerk over. De [[muurankers]] op een van de huizen herinneren aan abdis Maria Francisca. Het ligt voor de hand dat zij dit huis heeft laten bouwen.
 +
::<center>''M(aria) F(ranziska) Z(u) M(anderscheid) B(lankenheim)<br> D(echantin) Z(u) E(lten) P(röpstin) Z(u) V(reden).''</center>
 +
''Dechantin''  is een Duits woord voor decanes; een ''Pröpstin'' is een proostin. Deze functies heeft zij in de betreffende stiften waarschijnlijk gehad voor zij daar abdis werd.
 +
 
 +
Op 20 februari [[1679]] stelde zijn een stuk grond beschikbaar voor de herbouw van het in [[1572]] verwoeste [[Mons Calvariae|klooster in de Briemer]].
 +
<br clear=all/>
 +
 
 +
== Haar grafmonument in Vreden ==
 +
Abdis Maria Francisca overleed op 9 maart [[1708]] op 73-jarige leeftijd in Vreden. Zij werd begraven in de stiftskerk aldaar, gewijd aan Sint Felicitas. De ''Maria-Franziska-Straße'' in Vreden is zowel naar haar als haar latere opvolgster Maria Francisca II vernoemd. Daarnaast is er een een ''Von Manderscheidt-Straße'', die alle Vredense adbissen uit dit gravengeslacht herdenkt. Hoewel ook het Stift Elten zes abdissen uit dit gravengeslacht heeft gehad, is daar geen straat naar hen vernoemd. 
 +
 
 +
Haar grafmonument is nog in deze kerk aanwezig. Zij is hier (ongeveer) levensgroot en levensecht uitgebeeld in vol ornaat van een abdis met hermelijnen mantel, knielend voor de Engel des Doods. Op de sokkel staat een lange Latijnse tekst die begint met de aanroep ''Siste, viator''. Deze formule, die letterlijk "Stop, reiziger" betekent, stond vaak op grafmonumenten om voorbijgangers aan te sporen halt te houden en over de weldaden van de overledene te lezen.
 +
 
 +
<gallery>
 +
Bestand:Abdis Maria Francisca I in Vreden.JPG|<center>Abdis<br>Maria Francisca I
 +
Bestand:Grafmonument abdis Maria Francisca I in Vreden.JPG|<center>Haar grafmonument
 +
Bestand: Grafmonument en -steen abdissen Maria Francisca.JPG|<center>Achteraan de grafsteen<br>van abdis<br> Maria Francisca II
 +
Bestand: Stiftskerk Vreden.JPG|<center>De stiftskerk in Vreden
 +
</gallery>
 +
 
 +
== Familiebanden ==
 +
Abdis Maria Francisca was een rechtstreeks familielid van de vijf andere Eltense abdissen uit het gravengeslacht van Manderscheid-Blankenheim. Eerder was haar [[Manderscheid-Blankenheim, Margaretha van|oudtante Margaretha]] al abdis geweest. Direct na haar kwamen drie dochters van haar broer Salentijn Ernst; achtereenvolgens de al genoemde Anna Juliana Helena, [[Manderscheid-Blankenheim, Maria Eugenia van|Maria Eugenia]] en [[Manderscheid-Blankenheim, Maria Eleonora Ernestine van|Maria Eleonora Ernestine]]. Daarna volgde haar broers kleindochter die hierboven ook al genoemd is; haar naamgenote Maria Francisca II. Aldus was er van 1674 tot [[1784]] onafgebroken, ruim een eeuwlang, een van Manderscheid-Blankenheim abdis van het Stift Elten. Bovendien had abdis Maria Francisca twee oudere zussen die ook stiftsdame waren. Anna Salome was abdis in Thorn en in Essen, en Clara Elisabeth was kanunnikes in Thorn en Essen, en decanes in Elten.
 +
 
 +
==Bronnen==
 +
*Op [http://books.google.com Google Books]:
 +
**''Het necrologium en het tynsboek van het adelijk jufferen-stift te Hoog-Elten, medegedeeld uit het onuitgegeven oorspronkelijk handschrift, benevens ene geschiedenis der Abdij'', N.C. Kist; Leiden (1853), blz. 58, 184
 +
**''Historie ofte beschryving van 't Utrechtse bisdom'', door H. V. R. [alleen initialen vermeld], deel III, Leiden (1719), blz. 348–349
 +
*[http://www.archive.nrw.de ''Landesarchiv NRW Abteilung Rheinland''] ''Urkunden AA 0231 120.68.01-02 Stift Elten, Urkunden'' 1j en 367
 +
*[http://www.stgeorgvreden.de St. Georg Vreden], zoekterm Manderscheid
 +
*[http://www.heimatverein-vreden.de ''Heimatverein Vreden'']
 +
*[[Old Ni-js 112|Old Ni-js nr. 112]], blz. 12–13
 +
 
 +
[[Categorie:Abdissen Stift Elten]]

Huidige versie van 30 jul 2022 om 10:58

Abdis van Elten en Vreden

Abdis Maria Francisca I
Detail van haar grafmonument in Vreden

Maria Francisca van Manderscheid-Blankenheim werd op 22 april 1634 geboren als dochter van Johan Arnold van Manderscheid-Blankenheim en Antonia Elisabeth van Manderscheid-Gerolstein. Zij werd op 16 februari 1674 gekozen tot drieëntwintigste abdis van het Stift Elten. In hetzelfde jaar werd zij abdis van het Stift Vreden in Westfalen. In beide stiften was zij de opvolgster van Maria Sophia van Salm-Reifferscheidt, die op 8 januari 1674 was overleden. Zij wordt aangeduid als abdis Maria Francisca I ter onderscheid van abdis Maria Francisca II, een kleindochter van haar broer Salentijn Ernst, die in 1740 aantrad.

Zoals vaker gebeurde, werd al tijdens haar leven een "kroonprinses" benoemd. De titel van zo'n kroonprinses was coadjutrix. Zij was de officiële plaatsvervangster van de abdis, en had het recht de abdis op te volgen. Al op 24 november 1701, ruim zes jaar voor haar overlijden, werd haar opvolgster Anna Juliana Helena van Manderscheid-Blankenheim tot "medehelpster" gekozen. Zij was op dat moment decanes in het Stift Thorn. Haar functie in Elten werd op 7 mei 1702 geformaliseerd, toen paus Clemens XI haar op aandringen van abdis Maria Francisca benoemde tot coadjutrix.

Haar bouwactiviteiten

Het huis met de muurankers van
abdis Maria Francisca

Abdis Maria Francisca voltooide het herstel van de stiftsgebouwen, dat al door haar twee voorgangsters was aangevangen na de verwoestingen in de Tachtigjarige Oorlog. Boven de hoofdingang van de Sint-Vituskerk in Hoog-Elten liet zij een inscriptie aanbrengen ter ere van haar voorgangster Maria Sophia, die de nieuwbouw van deze kerk uit eigen middelen had betaald.

Van de stiftsgebouwen zijn nog drie huizen en de kerk over. De muurankers op een van de huizen herinneren aan abdis Maria Francisca. Het ligt voor de hand dat zij dit huis heeft laten bouwen.

M(aria) F(ranziska) Z(u) M(anderscheid) B(lankenheim)
D(echantin) Z(u) E(lten) P(röpstin) Z(u) V(reden).

Dechantin is een Duits woord voor decanes; een Pröpstin is een proostin. Deze functies heeft zij in de betreffende stiften waarschijnlijk gehad voor zij daar abdis werd.

Op 20 februari 1679 stelde zijn een stuk grond beschikbaar voor de herbouw van het in 1572 verwoeste klooster in de Briemer.

Haar grafmonument in Vreden

Abdis Maria Francisca overleed op 9 maart 1708 op 73-jarige leeftijd in Vreden. Zij werd begraven in de stiftskerk aldaar, gewijd aan Sint Felicitas. De Maria-Franziska-Straße in Vreden is zowel naar haar als haar latere opvolgster Maria Francisca II vernoemd. Daarnaast is er een een Von Manderscheidt-Straße, die alle Vredense adbissen uit dit gravengeslacht herdenkt. Hoewel ook het Stift Elten zes abdissen uit dit gravengeslacht heeft gehad, is daar geen straat naar hen vernoemd.

Haar grafmonument is nog in deze kerk aanwezig. Zij is hier (ongeveer) levensgroot en levensecht uitgebeeld in vol ornaat van een abdis met hermelijnen mantel, knielend voor de Engel des Doods. Op de sokkel staat een lange Latijnse tekst die begint met de aanroep Siste, viator. Deze formule, die letterlijk "Stop, reiziger" betekent, stond vaak op grafmonumenten om voorbijgangers aan te sporen halt te houden en over de weldaden van de overledene te lezen.

Familiebanden

Abdis Maria Francisca was een rechtstreeks familielid van de vijf andere Eltense abdissen uit het gravengeslacht van Manderscheid-Blankenheim. Eerder was haar oudtante Margaretha al abdis geweest. Direct na haar kwamen drie dochters van haar broer Salentijn Ernst; achtereenvolgens de al genoemde Anna Juliana Helena, Maria Eugenia en Maria Eleonora Ernestine. Daarna volgde haar broers kleindochter die hierboven ook al genoemd is; haar naamgenote Maria Francisca II. Aldus was er van 1674 tot 1784 onafgebroken, ruim een eeuwlang, een van Manderscheid-Blankenheim abdis van het Stift Elten. Bovendien had abdis Maria Francisca twee oudere zussen die ook stiftsdame waren. Anna Salome was abdis in Thorn en in Essen, en Clara Elisabeth was kanunnikes in Thorn en Essen, en decanes in Elten.

Bronnen

  • Op Google Books:
    • Het necrologium en het tynsboek van het adelijk jufferen-stift te Hoog-Elten, medegedeeld uit het onuitgegeven oorspronkelijk handschrift, benevens ene geschiedenis der Abdij, N.C. Kist; Leiden (1853), blz. 58, 184
    • Historie ofte beschryving van 't Utrechtse bisdom, door H. V. R. [alleen initialen vermeld], deel III, Leiden (1719), blz. 348–349
  • Landesarchiv NRW Abteilung Rheinland Urkunden AA 0231 120.68.01-02 Stift Elten, Urkunden 1j en 367
  • St. Georg Vreden, zoekterm Manderscheid
  • Heimatverein Vreden
  • Old Ni-js nr. 112, blz. 12–13