Boterfabriek Groot-Azewijn

De oude zuivelfabriek van Azewijn in december 1939.

De boterfabriek in Groot-Azewijn stond pal naast de molen van Berntsen. De molen was er al in 1856, maar de boterfabriek werd pas in 1896 opgericht. Op 12 december 1896 werden B. Beijer, A. Giesen, Th. Hoegen, R. Hooijman en A. te Wiel verkozen tot bestuurslid.

Uit bijna heel Bergh leverden de boeren aan de Azemse boterfabriek; uit 's-Heerenberg, Stokkum en Zeddam kwam de melk, tot 20.000 liter per dag. Er werd boter van gemaakt, en ook melkpoeder, pap en kaas. Botermaker Gradus Venes heeft aan zijn werk de bijnaam de Botterkont aan overgehouden.

Aanvankelijk was de fabriek een coöperatie, maar toen die failliet ging, werd hij gekocht door de Duitser Wörmann. Deze stelde ene Scheij aan als directeur. Van 1931 tot 1939 was N.A. Anbergen eigenaar en directeur. Hij is gedurende die jaren twee maal veroordeeld wegens overtreding van het Melkbesluit. Ook is hij, als direct gevolg van meningsverschillen over betaling en melklevering, een keer door een van zijn melkventers mishandeld. Al met al zullen deze affaires de naam van de fabriek geen goed hebben gedaan. Het tij was toch al gaan keren toen er in Gendringen (1907) en Zeddam (1912) zuivelfabrieken werden geopend. Voor Azewijn bleven steeds minder melkritten over. Anbergen vertrok per februari 1939, en op 1 december van dat jaar sloot de fabriek zijn deuren. Op 28 augustus vermeldde burgemeester Nederveen de Zuivelfabriek in Azewijn nog op een lijst met de houders van vrachtauto's in de gemeente Bergh.

Het fabrieksgebouw werd opvergenomen door molenaar Berntsen, die het bij zijn maalderij voegde. De oude tegelvloer van de boterfabriek is daar nog altijd te zien. Tegenwoordig is het adres Ompertsestraat 7. De boterfabriek in Klein-Azewijn stond dus vlakbij aan dezelfde straat.

Bron

• Azem van 't Hof tot heden, blz. 156-157
• Old Ni-js nr. 67, blz. 16
• Zuivelhistorie Nederland
• Brief van de burgemeester van Bergh aan de burgemeester van Rijssen van 6 februari 1939
• Adresboek 1935
• foto Tonnie Overgoor